İnsan alverinə qarşı mübarizə yalnız hüquq-mühafizə tədbirləri ilə məhdudlaşmamalıdır. Bu problemin qurbanlarının reabilitasiyası və cəmiyyətə yenidən inteqrasiyası üçün hərtərəfli yanaşma vacibdir. İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə QHT Koalisiyasının üzvü, "Gələcəyə Baxış Avropaya İnteqrasiya" İctimai Birliyinin sədri Bəsti Nəsibova QHT.az-a müsahibəsində qurbanların hüquqlarının müdafiəsi, reabilitasiya tədbirləri və qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı vacib məqamları vurğulayır.
QHT.az: İnsan alveri qurbanlarının cəmiyyətə reinteqrasiyası üçün hansı tədbirlərə ehtiyac var?
Bəsti Nəsibova: İnsan alveri qurbanlarının cəmiyyətə yenidən inteqrasiyası üçün ilk növbədə onlara psixoloji dəstək göstərilməsi vacibdir. Psixoloji dəstək, onların travmalarını aşmalarına və psixoloji sağlamlıqlarını bərpa etmələrinə kömək edəcəkdir. Sosial reabilitasiya xidmətlərinin təmin olunması da, qurbanların normal həyata qayıtmalarını asanlaşdıracaq və onlara yeni başlanğıclar yaratmağa imkan verəcəkdir. Qurbanların peşə təhsili almaları və işlə təmin olunmaları üçün xüsusi proqramların həyata keçirilməsi müstəqil həyat qurmaqlarına dəstək olacaqdır. Bu proqramlar, onlara iqtisadi müstəqillik qazandıraraq gələcəkdə başqalarının asılılığından azad olmalarına şərait yaradacaqdır. Cəmiyyətdə insan alverinə qarşı həssaslığı artırmaq və bu məsələnin daha geniş bir problem olaraq qəbul olunmasını təmin etmək məqsədilə maarifləndirmə tədbirləri geniş miqyasda həyata keçirilməlidir. Bu tədbirlər, həm də insan alverinin qarşısının alınmasına kömək edəcəkdir. Bununla yanaşı, qurbanlara qarşı ayrı-seçkilik hallarının qarşısını almaq üçün ictimaiyyət arasında empatiya və düzgün yanaşma formalaşdırılmalıdır. Qurbanların cəmiyyətə inteqrasiyası, onları qınamadan qəbul edən bir mühitdə daha sürətli və uğurlu olacaqdır.
QHT.az: Qurbanların psixoloji və sosial dəstəyi üçün hansı xidmətlər vacibdir?
Bəsti Nəsibova: İnsan alveri qurbanlarının psixoloji dəstəklə təmin olunması üçün peşəkar psixoloqlar tərəfindən fərdi və qrup terapiyaları təşkil edilməlidir. Bu terapiyalar, qurbanların travmalarını azaltmağa, onların özünə inamlarını bərpa etməyə və psixoloji sağlamlıqlarını gücləndirməyə kömək edəcəkdir. Sosial reabilitasiya məqsədilə müvəqqəti sığınacaqlar, məsləhət mərkəzləri və uyğunlaşma proqramları yaradılmalıdır. Bu xidmətlər, qurbanlara təhlükəsiz bir mühit təmin edərək, onlara sosial həyatlarını yenidən qurmağa dəstək olacaqdır. Onların cəmiyyətə yenidən inteqrasiyası üçün ehtiyaclarına uyğun fərdi inkişaf planlarının hazırlanması vacibdir. Bu planlar, qurbanların sosial bacarıqlarını inkişaf etdirməyə, təhsil və iş həyatına asanlıqla uyğunlaşmalarına kömək edəcəkdir. Qurbanların iş imkanlarını genişləndirmək üçün peşə təhsili və bacarıqlarını artırmağa yönəlmiş kurslar həyata keçirilməlidir. Peşə təhsili, onların müstəqil həyat qurmaqlarına və gələcəkdəki sosial mövqelərini gücləndirmələrinə imkan verəcəkdir. Bununla yanaşı, hüquqi dəstək xidmətləri təmin edilməli və qurbanlar öz hüquqları barədə tam məlumatlandırılmalıdır. Hüquqi dəstək, qurbanların öz hüquqlarını qorumağa və hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etməyə hazırlayacaq, həmçinin onların hüquqlarının bərpası üçün hərtərəfli məsləhət və kömək təqdim edəcəkdir.
QHT.az: QHT-lər insan alveri qurbanlarının hüquqlarını qorumaq üçün hansı hüquqi yardımları təmin edə bilər?
Bəsti Nəsibova: İxtisaslaşmış QHT-lər və ya bu sahədə çalışan təşkilatlar insan alveri qurbanlarına məhkəmə proseslərində təmsilçilik və peşəkar hüquqi vəkillərlə əlaqə qurmaqda dəstək göstərə bilər.
Qurbanların şəxsi sənədlərinin bərpası və hüquqi statuslarının müəyyənləşdirilməsi üçün lazımi kömək təmin edilməlidir. Bu təşkilatlar, həmçinin, insan alveri qurbanlarının dövlət orqanları və hüquq-mühafizə qurumları ilə əlaqələrinin qurulmasında vasitəçilik rolunu oynaya bilər. Bununla yanaşı, hüquqi yardımlarla birlikdə, qurbanların təkrar zərər görməsinin qarşısını almaq məqsədilə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tövsiyələr hazırlaya bilərlər. Bu tövsiyələr insan alverinin qarşısının alınmasına, qurbanların müdafiəsinin gücləndirilməsinə və cəmiyyətdə mövcud olan boşluqların aradan qaldırılmasına xidmət edəcəkdir. Eyni zamanda, qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi üçün beynəlxalq təcrübələr və hüquqi mexanizmlər öyrənilərək, daha effektiv hüquqi çərçivələr təqdim edilə bilər.
