Bakı. Trend:
Bir müddət öncə Dövlət İmtahan Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədriMəleykə Abbaszadə yaxın gələcəkdə imtahanların rəqəmsal formadakeçiriləcəyini bildirib. Onun sözlərinə görə, ölkədə kompüter vəinternet olan məktəblərin lisenziyalaşmasının aparılmasından sonraiştirakçı sayı 2 000-dək olan imtahanların bu məktəblərdə onlaynşəkildə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Bəs, imtahanların rəqəmsallaşdırılması prossesi nəzamandan başlayacaq və təhsilə necə təsir göstərəcək?
Məsələ ilə bağlı Dövlət İmtahan Mərkəzindən Trend-in sorğusuna cavabolaraq bildirilib ki, hələlik iştirakçı sayı olan imtahanlarınelektron formada kompüterlər vasitəsilə keçirilməsi nəzərdətutulur.
"Məsələn, artıq dövlət qulluğuna qəbul imtahanları (bütün növ vəqruplar üzrə) yalnız elektron formada olacaq. Bu həftə magistraturasəviyyəsi üzrə sınaq imtahanı da Bakı və rayonlarda (DİM-inregional bölmələrində) kompüterlər vasitəsilə elektron qaydadatəşkil olunacaq", - mərkəzdən qeyd edilib.
Trend-in suallarını cavablayarkən AzərbaycanDövlət Pedaqoji Universitetinin Təhsildə Təhlil və KommunikasiyalarMərkəzinin rəhbəri Kamran Əsədov bildirib ki, imtahanlarınrəqəmsallaşdırılması və elektron formada keçirilməsi təhsildəqiymətləndirmə prosesinin müasir dövrün tələblərinəuyğunlaşdırılması baxımından əhəmiyyətli islahat kimiqiymətləndirir.
"Azərbaycanda bu istiqamətdə Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM)tərəfindən atılan addımlar həm müsbət, həm də riskli tərəfləri iləciddi təhlil tələb edir. Elektron imtahanlar ənənəvi kağız formatlıimtahanlardan fərqli olaraq, şəffaflığı və səmərəliliyi artırmaqməqsədi daşıyır. Lakin bu prosesin həyata keçirilməsi üçüntexnoloji, hüquqi və sosial aspektlərdə bir sıra dəyişikliklər vəuyğunlaşmalar zəruridir.
Statistik məlumatlara əsasən, 2023-cü ildə DİM tərəfindənkeçirilən qəbul imtahanlarında 100 mindən çox abituriyent iştirakedib. Bu qədər geniş miqyaslı imtahanların rəqəmsal platformayakeçirilməsi texniki baxımdan böyük bir çağırışdır. İmtahanlarınelektronlaşdırılması resurslardan səmərəli istifadəni təmin etməkləyanaşı, həm də nəticələrin operativliyini artırır. Lakin buradaəsas məsələ regionlar arasında texnoloji bərabərsizlik və bukeçidin təhsilin keyfiyyətinə təsiridir. “Təhsil haqqında”Azərbaycan Respublikasının Qanununun 14.2-ci maddəsinə əsasən,təhsil prosesində texnologiyaların tətbiqi təhsilalanların bilik vəbacarıqlarının obyektiv qiymətləndirilməsi üçün təminatyaratmalıdır. Elektron imtahan sistemi bu qanunun tələblərinə uyğunolaraq obyektivliyin artırılmasında mühüm rol oynaya bilər", - deyəo vurğulayıb.
Ekspert əlavə edib ki, rəqəmsallaşmanın müsbət tərəflərindənbiri şəffaflığın təmin olunmasıdır.
"Elektron sistemlər vasitəsilə imtahan sualları avtomatiktəsadüfi şəkildə seçilir, cavablar isə insan müdaxiləsi olmadanqiymətləndirilir. Bu, imtahan prosesində subyektivliyə vəkorrupsiya riskinə son qoyur. Məsələn, hazırda elektron imtahanlardaha kiçik miqyaslı sertifikatlaşdırma proseslərində sınaqdankeçirilib və obyektivliyin təmin olunmasında müsbət nəticələr əldəedilib. Beynəlxalq təcrübədə də bu metodun effektivliyi sübutolunub. Estoniya kimi rəqəmsal idarəetmədə lider ölkələrdə artıqorta və ali təhsil səviyyəsində imtahanların böyük hissəsirəqəmsallaşdırılıb və bu yanaşma dövlətin və təhsilalanlarınxərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb.
Lakin Azərbaycanda bu keçidin tətbiqi zamanı nəzərə alınmalıolan bir neçə mənfi amil də var. Əsas problemlərdən biri texnikiinfrastrukturun qeyri-bərabərliyidir. Regionlarda, xüsusilə ucqarkəndlərdə internet bağlantısının keyfiyyəti və kompütertexnologiyalarının əlçatanlığı kifayət qədər zəifdir. Bu, imtahaniştirakçıları arasında bərabərsizliyə səbəb ola bilər. 2021-ci ilinstatistik məlumatlarına görə, Azərbaycanın internetistifadəçilərinin 78%-i genişzolaqlı internetə malikdir, lakin burəqəm daha çox şəhər yerlərinə aiddir. Kənd yerlərində isə bugöstərici xeyli aşağıdır. Bu şərtlərdə rəqəmsal imtahanlarıntətbiqi texnoloji resursların bütün ölkə üzrə balanslı şəkildəartırılmasını tələb edir.
Digər bir problem kibertəhlükəsizlik və məlumat məxfiliyi iləbağlıdır. Elektron sistemlərin tətbiqi ilə birlikdə suallarınsızdırılması, nəticələrin manipulyasiyası kimi risklər artır. Bucür halların qarşısını almaq üçün müasir şifrələmə sistemlərinintətbiqi, məlumatların qorunması üçün beynəlxalq standartlara uyğunmexanizmlərin yaradılması vacibdir. Bu istiqamətdə “Məlumatlarınmühafizəsi haqqında” Azərbaycan qanunvericiliyi də yenidən nəzərdənkeçirilməlidir ki, rəqəmsal imtahan sistemində şəffaflıq vəməxfiliyin qorunması təmin edilsin.
Azərbaycanın bu istiqamətdə irəliləyişi üçün elektron imtahansisteminə keçid yalnız texniki yeniliklərlə məhdudlaşmamalıdır.Prosesin uğurla həyata keçirilməsi üçün:
• Regionlarda internet və kompüter təminatıgücləndirilməlidir;
• Müəllim və şagirdlər üçün rəqəmsal bacarıqları artıracaqtəlimlər təşkil olunmalıdır;
• Kibertəhlükəsizlik və məlumat məxfiliyi üzrə beynəlxalqtəcrübəyə əsaslanan tədbirlər görülməlidir;
• Sistem sınaq mərhələsində kiçik miqyaslı tətbiq olunaraqnəticələr analiz edilməli və problemlər aradan qaldırılmalıdır.
Bu tədbirlər həyata keçirilərsə, elektron imtahan sistemi təhsilsahəsində yeni bir mərhələnin başlanğıcı ola bilər. Bu yanaşma,həmçinin, təhsildə şəffaflığı təmin etməklə bərabər, ölkəninrəqəmsal transformasiyasına töhfə verəcəkdir. Lakin bu keçidinbütün iştirakçılar üçün ədalətli və effektiv olması üçünproblemlərin qabaqcadan proqnozlaşdırılması və həlli istiqamətindəciddi addımlar atılmalıdır", - deyə o fikirləriniyekunlaşdırıb.
