“Daxili qiymətləndirmə (KSQ və BSQ) sistemi, şagirdlərin bilik və bacarıqlarını müntəzəm olaraq yoxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş mühüm bir mexanizmdir. Lakin bu sistemin tətbiqi Azərbaycanda həm şagirdlər, həm də müəllimlər tərəfindən müxtəlif yanaşmalarla qarşılanır. Problemin kökündə bu qiymətləndirmə metodlarının təhsil sistemindəki rolu və tətbiq mexanizmləri dayanır”.
Bu sözləri AzEdu.az-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov söyləyib.
Ekspert bildirib ki, balanslı, çevik və şagirdlər üçün daha az stress yaradan qiymətləndirmə modeli təhsil keyfiyyətinin artırılmasına mühüm töhfə verə bilər.
“Statistik göstəricilər daxili qiymətləndirmə sisteminin təsir dairəsini daha yaxşı başa düşməyə kömək edir. Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin 2023-cü ilə aid məlumatına əsasən, ölkədəki orta məktəblərin 80%-ində KSQ və BSQ mexanizmləri aktiv tətbiq olunur. Bununla belə, həmin göstəricilər şagirdlərin təqribən 60%-nin bu qiymətləndirmə prosesindən narazı olduğunu göstərir. Əsas narazılıq səbəbləri arasında imtahanların çoxluğu, müəllimlərin subyektiv yanaşmaları və ailə təzyiqinin artması göstərilir. Bu vəziyyət şagirdlərin məktəbə və təhsilə marağını azaldır, bu da ümumi təhsil keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir”.
Ekspert vurğulayıb ki, daxili qiymətləndirmə sistemi müəllimlər üçün də müəyyən çətinliklər yaradır:
“İmtahanların hazırlanması, yoxlanması və nəticələrin təhlili müəllimlərin əlavə vaxt və enerji sərf etməsini tələb edir. Bu isə onların əsas tədris fəaliyyətinə fokuslanmasına mane ola bilər. Belə vəziyyətlərdə KSQ və BSQ çox vaxt yalnız formal xarakter daşıyan bir mexanizm kimi qiymətləndirilir. Bu yanaşma, sistemin effektivliyini şübhə altına alır və onun məqsədə çatmasını çətinləşdirir.
Daxili qiymətləndirmə sistemi Azərbaycan qanunvericiliyində təhsil keyfiyyətinin artırılması vasitəsi kimi nəzərdə tutulur. Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” Qanunun 22-ci maddəsinə əsasən, tədris prosesində şagirdlərin bilik və bacarıqlarının müntəzəm qiymətləndirilməsi və monitorinqi təhsilin keyfiyyətinin təmin edilməsi üçün zəruri mexanizmlərdən biridir. Lakin bu mexanizmin praktiki tətbiqi bəzən qanunvericilikdə nəzərdə tutulan məqsədlərə tam uyğun gəlmir”.
Müsahibimiz əlavə edib ki, müəllimlər tərəfindən qeyri-obyektiv qiymətləndirmə hallarının müşahidə edilməsi, şagirdlərin nəticələrinin yalnız yazılı imtahanlarla müəyyən olunması və bu nəticələrin şagirdlərin potensialını tam əks etdirməməsi sistemin zəif cəhətlərindən biridir:
“Azərbaycan kontekstində KSQ və BSQ sisteminin müsbət tərəfləri də nəzərə alınmalıdır. Bu sistem şagirdlərin müntəzəm olaraq dərsləri izləməsinə və biliklərini təkrarlamasına kömək edir. Bununla belə, sistemin effektivliyini artırmaq üçün müəyyən dəyişikliklərə ehtiyac vardır. Əvvəla, qiymətləndirmə meyarları daha şəffaf və obyektiv olmalıdır. Müəllimlərin subyektiv yanaşmalarının qarşısını almaq üçün standartlaşdırılmış qiymətləndirmə alətləri tətbiq olunmalıdır. Həmçinin, KSQ və BSQ-nin tezliyini azaldaraq, şagirdlərə daha çox yaradıcı fəaliyyətlər və layihələr təqdim etmək mümkündür. Bu, onların təhsil prosesinə daha böyük maraq göstərməsinə səbəb ola bilər.
Digər bir vacib addım isə texnologiyanın qiymətləndirmə prosesinə inteqrasiyasıdır. Avtomatlaşdırılmış sistemlər vasitəsilə imtahanların yoxlanması və nəticələrin təhlili həm müəllimlərin iş yükünü azaldar, həm də nəticələrin daha obyektiv olmasını təmin edər.
Nəticə etibarilə, daxili qiymətləndirmə sistemi tamamilə ləğv edilməməlidir, çünki bu sistem təhsil prosesində müəyyən faydalara malikdir. Lakin onun tətbiqində yaranan problemləri həll etmək və sistemin müasirləşdirilməsi istiqamətində addımlar atmaq zəruridir. Daha balanslı, çevik və şagirdlər üçün daha az stress yaradan qiymətləndirmə modeli təhsil keyfiyyətinin artırılmasına mühüm töhfə verə bilər. Bu, həm şagirdlərin marağını qoruyar, həm də müəllimlərin iş yükünü azaldaraq onların daha məhsuldar fəaliyyət göstərməsinə imkan yaradar”.
