Türkiyə-İran Qarışıq İqtisadi Komissiyasının (KEK) toplantısı çərçivəsində qardaş ölkənin ticarət naziri Ömər Bolatla İranın yollar və şəhərsalma naziri Fərzanə Sadiq arasında görüş keçirilib.
Hafta.az-ın yazdığına görə, sözügedən görüşdə iki ölkə arasında anlaşma memorandumu imzalandığını xatırladan Bolat, "Bu müqavilə ticarət, gömrük, kənd təsərrüfatı, investisiya, maliyyə, nəqliyyat və turizm sektorlarında əməkdaşlıq və ticarətin artırılmasını əhatə etdi. Prezidentlər iki ölkə arasında orta müddətli ticarət dövriyyəsini 30 milyard dollara yüksəltməyi hədəflədilər" deyib.
Bəs, iqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsində Türkiyə və İranın qarşılıqlı maraqları nədən ibarətdir? Türkiyə İranla iqtisadi əməkdaşlığı davam etdirərkən beynəlxalq sanksiyalara qarşı necə tarazlıq yarada bilər?
Diplomatik Münasibətlər və Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin (DİPAM) prezidenti Dr. Tolqa Sakmanın sözlərinə görə, "Türkiyə ilə İran arasında bir çox mövzuda, xüsusən də Yaxın Şərqdəki son hadisələrlə bağlı rəqabət konkretləşdi".
Türkiyənin Azərbaycandakı Zəngəzur dəhlizi və İraqdakı İnkişaf Yolu layihələri çərçivəsində iki fərqli ticarət yolu üzərindən İranın ticarət marşrutu üzərində hökmranlığına təsir etdiyini xatırladan Sakman, “Türkiyənin beynəlxalq təchizat təhlükəsizliyini təmin etmək və ticarətin siyasi silaha çevrilməsinin qarşısını almaq cəhdləridir. Siyasi silah, İranla iqtisadi rəqabəti də qızışdırdı. Bununla belə, Türkiyə eyni zamanda region ölkələri arasında bir-birini iqtisadi cəhətdən dəstəkləyən sistemin qurulması prosesini də qabaqcadan görür. Bu səbəbdən Türkiyə ilə İran arasında daha əvvəl əldə edilmiş qərarlara uyğun olaraq ticarət həcminin artması arzu edilir. Xüsusilə həm Türkiyənin şərq əyalətlərində, həm də iqtisadi çətinliklər yaşayan İranda bunun təsirli bir addım olacağı gözlənilir. Sonradan bölgədəki bütün ticarət yollarının bütün region ölkələri kimi İrana da fayda verəcəyi bildirilir” deyib.
İrana qarşı sanksiyaların iqtisadi fəaliyyətlərdə həlledici hala gəldiyini bildirən Sakman qeyd edib ki, təxminən 22 milyard dollara çatan ikitərəfli ticarət 500 milyon dolların altına düşüb. Sakman deyib: “Digər tərəfdən, Türkiyə İranın xarici ticarəti üçün əhəmiyyət daşıyır. Bəzi məhsulların ticarətinin davam etdirilməsi üçün alınan güzəştlər və yerli valyuta ilə ödənişlər kimi məsələlər həm sanksiyalardan yan keçmək, həm də iki dövlətin iqtisadi əlaqələrini fərqli müstəviyə daşımaq üçün mühüm addımlar oldu. Ankara müvafiq vaxt və şəraitdə sanksiyaların ləğvinə üstünlük verdiyini bəyan edir. Türkiyə üçün çox daha az xərcləri olacaq belə bir ticarət platforması və marşrutu həm milli, həm də beynəlxalq iqtisadi proqnozlar üçün daha uyğundur. Artıq sanksiyalara səbəb olan nüvə gərginliyi ilə bağlı konstruktiv bitərəfliyi bu mənada şərh edə bilərik. Gözlənilir ki, İranla Qərb arasında münasibətlər əvvəllər əldə edilmiş razılaşmanın yenidən qüvvəyə minməsi və ya yeni sazişin imzalanması baxımından irəliləyiş olacaq”.
Sakmanın sözlərinə görə, sanksiyalar səbəbindən beynəlxalq sistemdən sıxışdırılması Tehranın istehsal və beynəlxalq ticarət kimi məsələlərdə davamlılığını şübhə altına alır. Bu mənada Türkiyə enerji böhranı kimi sistematik çatışmazlıqları aradan qaldırmaq üçün atdığı addımlarla İranın daxili dinamikasına, eləcə də Qərb üçün məqbul mühitinə töhfə verir.
Sanksiyaların davam etdirilməsi, artırılması və ya Türkiyəyə verilən güzəştlərin götürülməsi kimi hadisələr gözlənilən Türkiyə-İran iqtisadi münasibətlərinə və Türkiyənin regional siyasətlərinə təsir edəcək. Türkiyənin bunun üçün çoxtərəfli diplomatik gedişlərdən istifadə edəcəyini proqnozlaşdırmaq olar.
