Sülh təkcə diplomatik bəyanatlarda yer alan bir söz deyil. Bu,danışıqlar aparanların mürəkkəb ritorikası və ya siyasətçilərinverdiyi qeyri-müəyyən vədlərdən ibarət deyil. Sülh - keçmişsəhvləri qəbul etmək üçün cəsarət, miflərdən və yanılmalardanqurtulmaq üçün qətiyyət və daha yaxşı gələcək naminə naməlumluğadoğru addım atmağa hazırlıq tələb edən bir iradə aktıdır.
Ermənistan üçün bu addım bu gün sadəcə zəruri deyil - bu,ölkənin onilliklər boyu milli siyasətin təlqin etdiyi tarixiillüziyalar və özünüaldatma burulğanından çıxmaq üçün son şansınaçevrilib.
İrəvanın sülh müqaviləsini imzalamağa hazır olması ilə bağlıaçıqlamaları illər boyu davam edən diplomatik manevrlər, kinayəlihiylələr və bitib-tükənməyən boş sözlər fonunda səsləndi. Busözlərin arxasında isə yalnız bir məqsəd dayanırdı - vaxtqazanmaq.
Tarix göstərir ki, zaman həmişə fırtınanı gözləyib səssizcəküncə çəkilənlərin xeyrinə işləmir.
Ermənistan üçün bu illər həm hərbi, həm də diplomatikməğlubiyyətlərin silsiləsinə çevrildi. İrəvanın onilliklər boyu"milli məsələ" kimi təqdim etdiyi Qarabağ avantürası fəlakətlənəticələndi. 2020-ci ildəki məğlubiyyət Ermənistanın xaricisiyasətinin bütün acizliyini ortaya qoydu. Bu siyasət Qərbin köməyiilə bağlı yalan vədlər və Şərqlə Qərb arasında sonsuz manevr edəbiləcəyinə dair sadəlövh inama əsaslanırdı.
İndi isə İrəvan keçmiş iddialarından sözdə əl çəkərək yeniistiqamət - dialoq yolunu axtardığını göstərməyə çalışır. Ancaqbəlli ki, sülhlə bağlı deyilənlərin arxasınca real addımlarolmayınca Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın eklektikası heçbir əhəmiyyət kəsb etmir. Azərbaycan xalqı işğal illərini, minlərləşəhidin qanını, illərlə xarabalığa çevrilmiş evlərini çox yaxşıxatırlayır. Buna görə də inam boş sözlərə deyil, sübutlaraəsaslanmalıdır.
Bakı öz tələblərini açıq və əsaslandırılmış şəkildə irəli sürdü- bu tələblər təzyiq vasitəsi deyil, əksinə, sülh barədə danışmağınminimum şərtləridir.
Birinci şərt - ATƏT-in Minsk Qrupunun rəsmi şəkildə ləğvedilməsidir. Bu qurum, nəticəsiz diplomatik oyunların simvolunaçevrilmiş və danışıqlar prosesini bitib-tükənməyən fars halınagətirmiş bir struktur idi.
İkinci və daha ciddi, İrəvan üçün isə daha "ağrılı məsələ"Ermənistan Konstitusiyasının preambulasının yenidən nəzərdənkeçirilməsidir. Bu preambulada Azərbaycana qarşı ərazi iddialarıaçıq şəkildə əks olunur.
Bu tələblər nə kapriz, nə də güc nümayişidir. Bunlar sülhmüqaviləsinin növbəti kağız parçasına çevrilməməsi üçün elementarşərtlərdir. Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycanın suverenərazilərinə dair iddialar mövcud olduqca Paşinyanın və ya onunvarislərinin imzalayacağı istənilən müqavilə mənasız bir sənədəçevrilə bilər. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün Konstitusiyasəviyyəsində tanınması olmadan barışıqdan danışmaq yersizdir - bu,qum üzərində ev tikməyə bənzəyir.
Seçim İrəvanındır. Nikol Paşinyan qərar verməlidir: ya Bakınınsayıqlığını boş vədlərlə yatırtmağa çalışaraq təhlükəli oyunu davametdirəcək, ya da siyasi iradə nümayiş etdirərək "böyük millət"mifinin dövrünün başa çatdığını qəbul edəcək. Azərbaycan söz yox,əməl gözləyir. Və Bakının səbir kasası sonsuz deyil.
Birinci şərt - ATƏT-in Minsk Qrupunun rəsmi şəkildəburaxılmasıdır ki, bu da Ermənistan və Azərbaycanın birgə müraciətiilə baş tutmalıdır. 1992-ci ildə Qarabağ münaqişəsinin həllinəkömək məqsədilə yaradılmış bu qurum, İkinci Qarabağ müharibəsindənsonra faktiki olaraq fəaliyyətini dayandırdı. Buna baxmayaraq,Ermənistan cəmiyyətində və siyasi elitasında bu strukturun bərpasıilə bağlı illüziyalar hələ də mövcuddur. Bakı üçün isə MinskQrupunun saxlanılması təkcə səmərəsiz bir formatın yenidəndanışıqlar masasına qaytarılması deyil, eyni zamanda Ermənistanınmünaqişəni uzatmaq üçün bir aləti olaraq istifadə etdiyi birmexanizmdir. Azərbaycan tərəfinin fikrincə, İrəvanın bu qrupunləğvi ilə bağlı rəsmi müraciəti Ermənistanın revanşist siyasətindənimtina etdiyini göstərən mühüm addım olacaq.
İkinci şərt Bakının sülh prosesi çərçivəsində israr etdiyiməsələ, Ermənistan Konstitusiyasının məhz preambulasınındəyişdirilməsi ilə bağlıdır. Bu məsələ yalnız hüquqi deyil, həm dəmühüm siyasi əhəmiyyətə malikdir. Çünki hazırkı ErmənistanKonstitusiyasının mövcud redaksiyasında Azərbaycanın ərazibütövlüyünə birbaşa və ya dolayısı ilə iddialar əksini tapır.
Ermənistan Konstitusiyasının məzmunu və ərazi iddiaları mövzusuxüsusilə diqqətəlayiqdir. 1995-ci ildə qəbul edilən və 2005-ci ildədəyişdirilən Ermənistan Konstitusiyasında 23 avqust 1990-cı iltarixli Ermənistanın Müstəqillik Bəyannaməsi mühüm yer tutur. Məhzbu sənəd Ermənistanın konstitusiya quruluşunun əsasını təşkil edirvə Konstitusiyanın preambulasında əsas prinsiplərdən biri kimigöstərilib.
Bəyannamənin mətnində isə beynəlxalq hüquq prinsiplərinə vəAzərbaycanın ərazi bütövlüyünə zidd olan müddəalar yer alır.Xüsusilə, sənəddə "Ermənistan və Dağlıq Qarabağın birləşməsi elanolunur" ifadəsi qeyd edilib. Faktiki olaraq bu, İrəvanın beynəlxalqhüquqla Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi kimi tanınan əraziləriniilhaq etmək istəyini təsdiqləyir.
Bu sənədin Ermənistan Konstitusiyasının preambulasında yeralması isə Ermənistanın gələcəkdə ərazi iddialarını davam etdirməsiüçün hüquqi zəmin yaradır. Paşinyan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünütanımağa hazır olduğunu açıq şəkildə bəyan etsə də, Konstitusiyanıyeni reallıqlara uyğunlaşdırmaq zərurəti ilə üzləşib.
Onun bu bəyanatlarına baxmayaraq, Konstitusiyanın dəyişdirilməsiistiqamətində real addımlar hələ ki, atılmayıb.
Azərbaycan tərəfi qəti şəkildə vurğulayır ki, ErmənistanKonstitusiyasının dəyişdirilməsi tam hüquqlu sülh müqaviləsininimzalanması üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən addımdır. Bakı haqlıolaraq israr edir ki, İrəvanın əsas qanununda Qarabağa dairiddiaları xatırladan müddəaların mövcudluğu regionda sabitliyəciddi təhlükə yaradır. Azərbaycanın bu məsələdə mövqeyi bir neçəəsas arqumentə əsaslanır. İlk növbədə, hüquqi qeyri-müəyyənlikmövcuddur.
Ermənistan Konstitusiyasında Müstəqillik Bəyannaməsinəistinadlar və Qarabağa dair iddialar saxlandığı müddətcə Azərbaycanİrəvanı sülh prosesində etibarlı tərəfdaş kimi qəbul edə bilməz.Ərazi iddialarını ehtiva edən müddəalar BMT Nizamnaməsinə, HelsinkiYekun Aktına və beynəlxalq hüququn suverenlik və sərhədlərintoxunulmazlığı prinsiplərinə ziddir. Bundan başqa, siyasiqeyri-müəyyənlik də önəmli faktordur. Ermənistan rəsmibəyanatlarında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını iddia etsədə, Konstitusiyada dəyişikliklərin olmaması bu açıqlamalarınsəmimiyyətinə şübhə yaradır.
Ərazi iddialarına dair müddəalar erməni radikal dairələri və yamüxalifət qüvvələri tərəfindən hökumətə təzyiq vasitəsi kimiistifadə edilə bilər ki, bu da sülh prosesini pozma riskiniartırır.
Üçüncü əsas arqument isə revanşizm riskidir. ErmənistanKonstitusiyasının köhnə redaksiyasının saxlanması gələcəkdə sülhmüqaviləsinə yenidən baxılması və ya revanş cəhdləri üçün hüquqizəmin yaradır. Konstitusiyanın preambulası dövlətin rəsmiideologiyasını əks etdirdiyindən, bu müddəanın dəyişdirilməməsiErmənistanın aqressiv keçmiş siyasətindən qəti şəkildə imtinaetmədiyini göstərə bilər. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyandəfələrlə Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq məqsədiləKonstitusiyanı dəyişdirməyə hazır olduğunu bəyan edib.
Xüsusilə, 2024-cü ilin sentyabr ayında Paşinyan çıxışlarınınbirində əsas qanunun preambulasına yenidən baxmağın və oradan əraziiddialarına dair elementlərin çıxarılmasının zəruriliyini açıqşəkildə bildirmişdi. Onun sözlərinə görə, belə bir təşəbbüsErmənistanın sülh prosesinə sadiqliyini nümayiş etdirən mühüm addımolacaq. Lakin bu vədin yerinə yetirilməsi praktiki baxımdan birsıra ciddi maneələrlə üzləşir. Ermənistan cəmiyyətində onilliklərboyu davam edən millətçi təbliğat nəticəsində ərazi məsələlərindəistənilən güzəşt “milli maraqların satılması” kimi qəbul olunur.Müxalif qüvvələr Paşinyanı kompromisə hazır olduğu üçün kəskintənqid edir, onu “Qarabağı satmaqda” ittiham edirlər.Konstitusiyanın dəyişdirilməsi ilə bağlı istənilən cəhd kütləvietirazları alovlandıra və ölkədə daxili sabitliyə təhlükə yaradabilər. Digər maneə erməni diasporasının təzyiqidir. XüsusiləFransada və ABŞ-da yerləşən erməni diasporası Qarabağ məsələsindəən sərt mövqelərdən çıxış edir və Azərbaycanın ərazi bütövlüyününtanınmasına yönəlmiş istənilən addıma qəti etiraz edir.
Bu qruplar ciddi siyasi təsir imkanlarına malikdir və Ermənistanrəhbərliyinə təzyiq göstərir. Eyni zamanda, İkinci Qarabağmüharibəsindən sonra Rusiya regiondakı monopol mövqeyini itirmişolsa da, Kreml hələ də Ermənistana təsir rıçaqlarını saxlayır.Konstitusiyanın dəyişdirilməsi, xüsusən də Paşinyana Qərbin artantəsiri fonunda, Moskvada narazılıq yarada bilər ki, bu da İrəvandasabitliyi daha da poza bilər. Bakı açıq şəkildə bildirib ki,Konstitusiyanın dəyişdirilməsi məsələsində İrəvandan yalnız sözyox, konkret addımlar gözləyir.
Ermənistan rəsmi şəkildə ərazi iddialarından imtina etməyənəqədər onun niyyətlərinə inam məhdud qalacaq. Bu kontekstdəAzərbaycan Konstitusiyanın dəyişdirilməsini simvolik jest deyil,sülhün hüquqi təminatı kimi görür. Hazırda Bakı Zəngəzur dəhlizininaçılması məsələsini əsas prioritet kimi ön plana çıxarmasa da, bu,Azərbaycanın bu məsələdən imtina etdiyi anlamına gəlmir. Azərbaycan10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatda Ermənistanın özüzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməsini israrla tələbedir.
Həmin sənəddə Ermənistanın Azərbaycanın qərb rayonları iləNaxçıvan Muxtar Respublikası arasında maneəsiz nəqliyyat dəhlizinitəmin etməli olduğu açıq şəkildə qeyd olunub. Bu məsələ Bakı üçünprinsipial əhəmiyyət daşıyır və danışıqlarda münasib vaxtda yenidəngündəmə gətiriləcək.
Diqqətçəkən məqam odur ki, Paşinyan sülh sazişini imzalamağahazır olduğunu bəyan edərkən Zəngəzur dəhlizi mövzusunu qəsdənkənarda saxlayır. Bu, ya onun vaxt qazanmaq niyyəti ilə bağlıdır,ya da Ermənistan müxalifətinin və millətçi dairələrinin əlavətəzyiqlərindən yayınmaq istəyindən irəli gəlir. Hazırda Paşinyanınəsas məqsədi hakimiyyətdə qalmaq və beynəlxalq arenada siyasiaktivlik görüntüsünü qorumaqdır. Azərbaycanla sülh müqaviləsininimzalanmasının ciddi güzəştlər tələb edəcəyini anlayan Paşinyanprosesi uzatmağa çalışır, bu məqsədlə diplomatik manevrlərdən vəpopulist ritorikadan istifadə edir. Bu yanaşma ona eyni vaxtda həmQərbə kompromisə hazır olduğunu göstərməyə, həm də ölkə daxilindəErmənistanı "Avropa gələcəyinə" aparan lider imicini qorumağa imkanverir.
Paşinyanın xarici siyasətini qurduğu Avropa İttifaqınainteqrasiya ideyası qeyri-real görünür. Hətta Aİ ilə daha möhkəməlaqələri olan və ardıcıl Avropayönlü siyasət aparan Gürcüstan beləuzun illərdir ki, Aİ-yə tamhüquqlu üzv ola bilmir. Ermənistan isəzəif iqtisadiyyatı, qeyri-sabit siyasi vəziyyəti və həll olunmamışərazi problemləri ilə Aİ-yə inteqrasiya sahəsində daha daçətinliklərlə üzləşir. Buna baxmayaraq, Paşinyan bu mifdən məqsədlişəkildə istifadə edir, çünki bu, Ermənistan cəmiyyətində stratejiinkişaf illüziyasını qorumağa kömək edir.
Fransa Qərb ölkələri arasında Ermənistana ən fəal müttəfiqolaraq qalır və İrəvana siyasi dəstək göstərməklə yanaşı, məhdudhərbi yardım da təqdim edir.
Son ayların hadisələri göstərir ki, bu yardım nəgenişmiqyaslıdır, nə də həlledici xarakter daşıyır. Fransa regiondagüc balansına ciddi təsir edəcək yetərli təsir imkanlarına malikdeyil. Üstəlik, Fransanın Ermənistana verdiyi dəstək əsasən onunCənubi Qafqazda Türkiyə və Azərbaycanın mövqelərini zəiflətməkistəyi ilə bağlıdır ki, bu da həmin yardımı daha çox siyasi oyunalətinə, nəinki uzunmüddətli strategiyaya çevirir. Bu gün Paşinyanüçün sülh müqaviləsi ilə bağlı danışıqlarda aktiv mövqe nümayişetdirmək olduqca vacibdir.
Əsas sual açıq qalır: onun konstruktiv dialoqa hazır olmasıbarədə bəyanatları nə dərəcədə səmimidir?
Əgər İrəvan doğrudan da gözlənilən sülh sazişini imzalamaqdaisrarlıdırsa, bunun üçün Bakının irəli sürdüyü iki əsas tələbə əməletməlidir - ATƏT-in Minsk Qrupunun rəsmi şəkildə buraxılmasınıtəsdiqləmək və Konstitusiyaya dəyişikliklər etmək. Paşinyan bu yoluseçəcək, yoxsa prosesi populizm və ictimai rəy manipulyasiyası iləuzatmağa davam edəcək - bunu zaman göstərəcək.
Aydındır ki, bu tələblər yerinə yetirilmədiyi müddətcə regiondatam sülhün bərqərar olması mümkün olmayacaq. Nəticə etibarilə,Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsi məsələsi sadəcə zamanməsələsidir.
Paşinyan bu addımı nə qədər gecikdirsə, Ermənistan cəmiyyətininreallığı qəbul etməsi bir o qədər ağrılı ola bilər. Ermənistancəmiyyəti hələ də milli miflər aləmində yaşamaqda davam edir, lakinpraktika göstərir ki, real siyasət həmişə illüziyaları üstələyir.Azərbaycan tərəfi haqlı olaraq İrəvanın sülh müqaviləsiniimzalamağa hazır olması barədə bəyanatlarına ehtiyatla yanaşır.
Bu münaqişə onilliklərlə davam edib və keçmişdə aparılan bütündialoq cəhdləri uğursuzluqla nəticələnib. Danışıqlar illərləçıxılmaz vəziyyətdə qalaraq Azərbaycanı təşəbbüsü öz əlinə almağaməcbur etdi. 2020-ci il müharibəsindən sonra vəziyyət köklü şəkildədəyişdi. Azərbaycan təkcə hərbi gücünü deyil, həm də diplomatikməharətini nümayiş etdirərək öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi.
İndi Bakı hədəflərinə çatmaq bacarığını sübut edərək gücmövqeyindən danışıqlar aparır. Müharibədə məğlubiyyətdən sonraErmənistan əvvəlcə Rusiyanın sülhməramlı qüvvələrinə arxalanmağaçalışdı, daha sonra isə Qərb ölkələrindən, xüsusilə Fransadandəstək umdu.
Cəhdlərin heç biri İrəvana gözlənilən nəticəni vermədi. Hazırkışəraitdə Azərbaycan beynəlxalq hüquq prinsiplərinə əsaslananmövqeyini qətiyyətlə müdafiə edir. Bakı üçün aydındır ki, sülhmüqaviləsinin imzalanması Ermənistanın ərazi iddialarından qətişəkildə imtina etməsi və mövcud sərhədləri tanıması anlamınagəlməlidir.
Artan geosiyasi qeyri-sabitlik və daxili problemlər fonundaErmənistanın baş naziri Nikol Paşinyan ölkədə sabitliyi və inkişafıtəmin etmək üçün qətiyyətli addımlar atmaq zərurəti ilə üz-üzəqalıb. Azərbaycanla sülh prosesinin uzadılması təkcə regionaləməkdaşlığa mane olmur, həm də Ermənistanda daxili sabitliyinpozulmasını sürətləndirir.
Rusiya ilə iqtisadi asılılıq hələ də davam edir, İrəvanın ümidbəslədiyi Qərb dəstəyi isə tədricən zəifləyir. Belə bir şəraitdəPaşinyan cəmiyyəti qaçılmaz dəyişikliklərə hazırlamaq üçün addımlaratır ki, bu da Konstitusiyanın preambulasının yenidən nəzərdənkeçirilməsini əhatə edə bilər. Bu addım isə qonşularlamünasibətlərin normallaşması prosesində əsas elementə çevriləbilər.
Paşinyan yeni geosiyasi reallıqlara uyğunlaşmağın vacibliyinianlayaraq Konstitusiyanın yenidən nəzərdən keçirilməsi prosesinibaşladıb. 2024-cü ilin sentyabr ayında o, Azərbaycanla sülhmüqaviləsinin imzalanması üçün Ermənistan Konstitusiyasınındəyişdirilə biləcəyini bəyan edib.
Xüsusilə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə iddiaları ehtiva edənMüstəqillik Bəyannaməsinə istinadların yer aldığı preambulanındəyişdirilməsi planlaşdırılır. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevbu dəyişikliklərin sülh prosesinin irəliləməsi üçün zəruri olduğunuvurğulayıb.
Konstitusiya islahatları prosesi daxili çətinliklərləüzləşir.
“Gallup International” tərəfindən bu ay keçirilmiş sorğununnəticələrinə görə, Ermənistan vətəndaşlarının əksəriyyətiKonstitusiyanın dəyişdirilməsinə qarşı çıxır, baxmayaraq ki,növbədənkənar seçkilərin keçirilməsini dəstəkləyirlər.
Bundan əlavə, 2024-cü ilin avqust ayında Ermənistanın ədliyyənaziri Qriqor Minasyan yeni Konstitusiya üzrə referendumun 2027-ciilə qədər keçiriləcəyini bildirib. Bu, konstitusiya islahatlarınınuğurla həyata keçirilməsi üçün geniş ictimai dəstək və hərtərəflihazırlığın zəruriliyindən xəbər verir.
Erməni diasporası, xüsusilə ABŞ və Fransada yaşayan icmalar, çoxvaxt daha radikal mövqe tutur və Azərbaycanla qarşıdurmanın davametdirilməsini tələb edirlər. Lakin bu icmalar sabit və təhlükəsizşəraitdə yaşayır və münaqişənin birbaşa təsirini hiss etmirlər.Eyni zamanda, müharibə, iqtisadi geriləmə və sosial gərginlikləüzləşmiş Ermənistan sakinləri daha çox kompromis və sülh yolu iləhəll variantlarına meyllidirlər. Bu isə diasporanın gözləntiləriilə Ermənistan daxilindəki real ehtiyaclar arasında dərin uçurumuvurğulayır.
Ermənistanın uzun sürən böhrandan çıxması üçün milli-istiqamətliillüziyalardan imtina etməsi və öz mövqeyinə tənqidi yanaşmasıvacibdir. Reallığın qəbul edilməsi və kompromislərə hazırlıqiqtisadiyyatın bərpası, qonşu ölkələrlə münasibətlərinnormallaşdırılması və regionda sabitliyin təmin edilməsi üçünyeganə yoldur. Paşinyanı çətin vəzifə gözləyir - o, həmvətəndaşların əhval-ruhiyyəsini, həm də geosiyasi reallıqlarınəzərə alaraq daxili və xarici maraqlar arasında tarazlığı təminetməlidir. Konstitusiya islahatlarının uğurla həyata keçirilməsi vəAzərbaycanla sülh prosesinin irəliləməsi Ermənistanın qarşıdakıillərdə dayanıqlı inkişafını təmin edəcək əsas amillərdən biri olabilər.
Yeni geosiyasi reallıqlara uyğunlaşmanın vacibliyini anlayanPaşinyan Konstitusiyanın yenidən nəzərdən keçirilməsi prosesinibaşladıb. 2024-cü ilin sentyabr ayında o, Azərbaycanla sülhmüqaviləsinin bağlanması üçün Ermənistan Konstitusiyasınındəyişdirilə biləcəyini bəyan edib.
Xüsusilə, Konstitusiyanın preambulasında Azərbaycanın ərazibütövlüyünə iddialar ehtiva edən Müstəqillik Bəyannaməsinəistinadların çıxarılması planlaşdırılır.
Fəqət Ermənistanda zəruri və qaçılmaz Konstitusiya islahatlarıprosesi daxili çətinliklərlə qarşılaşır.
"Gallup International" şirkətinin 2025-ci ilin mart ayındakeçirdiyi sorğuya əsasən, Ermənistan vətəndaşlarının əksəriyyətiKonstitusiyanın dəyişdirilməsinə qarşı çıxsa da, növbədənkənarseçkilərin keçirilməsini dəstəkləyir.
Bundan əlavə, 2024-cü ilin avqust ayında Ermənistanın ədliyyənaziri Qriqor Minasyan yeni Konstitusiyaya dair referendumun2027-ci ilə qədər keçirilməsinin planlaşdırıldığını açıqlayıb.
Bu isə konstitusiya islahatlarının uğurla həyata keçirilməsiüçün ciddi hazırlıq və geniş ictimai dəstəyin zəruri olduğunugöstərir. Ermənistan diasporası, xüsusilə ABŞ və Fransada yaşayanermənilər, çox vaxt daha radikal mövqe sərgiləyərək Azərbaycanlaqarşıdurmanın davam etdirilməsini tələb edirlər.
Amma onlar sabit və təhlükəsiz şəraitdə yaşayır və münaqişəninbirbaşa təsirlərini hiss etmirlər.
Eyni zamanda, müharibə, iqtisadi tənəzzül və sosial gərginlikyaşamış Ermənistan əhalisi isə kompromis və sülh yolu ilənizamlanmaya daha meyillidir. Bu isə diasporanın gözləntiləri iləölkə daxilindəki real ehtiyaclar arasında ciddi fərqin olduğununümayiş etdirir.
Ermənistanın uzunmüddətli böhrandan çıxması üçün milliillüziyalarından imtina etməsi və mövcud vəziyyətə tənqidiyanaşması zəruridir. Reallığın qəbul edilməsi və güzəştlərə hazırolmaq Ermənistan iqtisadiyyatının bərpası, qonşularlamünasibətlərin normallaşması və regionda sabitliyin təmin edilməsiüçün yeganə yoldur.
Paşinyanı çətin bir vəzifə gözləyir - o, həm ölkə daxilindəkivətəndaşların əhval-ruhiyyəsini, həm də geosiyasi reallıqlarınəzərə alaraq daxili və xarici maraqlar arasında balansyaratmalıdır.
Konstitusiya islahatlarının uğurla həyata keçirilməsi vəAzərbaycanla sülh prosesinin irəliləməsi qarşıdakı illərdəErmənistanın dayanıqlı inkişafının əsas amillərindən biri olabilər.
