Ənənəvi oyuncaqlardan və açıq hava oyunlarından uzaq qalmaq uşaqlarda ekran asılılığına ciddi şəkildə şərait yaradır...
Klinik Psixoloq Ayşegül Nezor: “Əvvəlcə uşaqlarımızın ekrana alışmasına vasitəçi oluruq, sonra onun yaratdığı problemlərə həll yolları axtarırıq”.
Rəqəmsallaşan dünya, distant onlayn təhsil sistemləri, yeni nəsil öyrənmə texnikaları, sosial media və s. Bugünkü nizam və sistemin inkişafı o həddə çatıb ki, uşaq və yeniyetmələri ekrandan uzaqlaşdırmaq mümkün deyil. Bu nöqtədə görüləcək ilk işlər; Erkən dövrdə, yəni 0-6 yaşda ekran məhdudiyyəti, məktəb çağında və yeniyetməlikdə yaxından izləmə və şüurlu ekran və internet istifadəsi üçün ailə dəstəyi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Moodist Özəl Psixiatriya və Nevrologiya Klinikasının Klinik Psixoloqu Ayşegül Nezor ekran istifadəsinin və qarşıda duran təhlükənin 'asılılıq' ilə əlaqəli olduğunu, valideynlərin uşaqların 'yayındırmaq' ehtiyacının əhəmiyyətli bir faktor olduğunu vurğulayır. Ekran asılılığının müxtəlif səbəblərdən ailədə başladığını qeyd edən Nezor, ailələrin əvvəlcə ekrandan uzaq duraraq özlərinə örnək olması lazım olduğunu, sonra isə sosial məkan açaraq asılılıqdan sonra yarana biləcək mümkün problemləri aradan qaldıracaqlarını vurğulayır.
Uşaq və Yeniyetmə Psixoloqu Ayşegül Nezor; “Xüsusilə də son 5 ildə uşaqlar daha kiçik yaşlarda texnologiya ilə tanış olurlar və buna uyğun olaraq onların onlayn platformalara çıxışı daha çox olur. Ekrandan istifadənin bu qədər gənc yaşa qədər azalmasının çox mühüm amili, valideynlərin uşaqlarının əylənməsinə ehtiyac duyduqları zaman telefon və planşet kimi rəqəmsal cihazlara müraciət etmələridir. Ailələr bir növ uşaqların ekrana alışmasına kömək edir, digər tərəfdən də onun yaratdığı problemlərin həlli yollarını axtarır. Bu nöqtədə onların ənənəvi oyuncaqlardan daha çox robotlara və rəqəmsal oyunlara maraq göstərmələri və açıq hava oyunlarından uzaq duran bir nəsil kimi yetişmələri böyük rol oynayır. Həyatlarının bir çox sahəsində ekranları olan və texnologiya ilə böyüyən yeni nəslin digər nəsillərdən fərqli beyin quruluşu ilə doğulduğunu da söyləmək olar. Bu vəziyyət uşaqların həm fiziki, həm də zehni inkişafına ciddi təsir göstərə bilər. Qazan, tava, maşın və gəlincik kimi ənənəvi oyuncaqlarla oynayan uşaqlar öz təxəyyüllərini işə salıb fiziki dünya ilə daha çox əlaqə qurarkən, telefon və planşetlərdən istifadə edən uşaqlar passiv tamaşaçıya çevrilirlər. Ekran qarşısında uzun müddət qalmaları da uşaqların yaradıcı düşünmək, problemləri həll etmək və sosial bacarıqlarını inkişaf etdirmək imkanlarını məhdudlaşdıra bilər. Bu qurğular uşaqları qısa müddətdə susdursa da, araşdırmalar göstərir ki, uzun müddətdə həm də asılılıq, diqqət dağınıqlığı və emosional inkişaf problemlərinə səbəb olur. “Beləliklə, əvvəlkilərlə müqayisədə ailələr uşaqlarının internet istifadəsinə nəzarət etməkdə daha çətin anlar yaşayır və bu, məhdudiyyətlərin qoyulması ilə bağlı daha çox maariflənrilməyə ehtiyac olduğunu ortaya qoyur”.
“10-13 yaş aralığı rəqəmsal asılılığa daha açıqdır”
Moodist Özəl Psixiatriya və Nevrologiya Klinikasının Kliniki Psixoloqu Ayşegül Nezor, rəqəmsal asılılıqla bağlı araşdırmalara görə, '10-13 yaş arası uşaqlar rəqəmsal asılılığa daha açıqdır'; “Bu vəziyyət onların məktəbə fokuslanmasını çətinləşdirir və onların təlim prosesinə mənfi təsir göstərir. Amerika Pediatriya Akademiyasının hesabatları da göstərir ki, gündə iki saatdan çox ekrandan istifadə uşaqlarda diqqət çatışmazlığı, yuxu pozğunluğu və akademik uğursuzluq riskini artırır. Türkiyədə uşaqların sosial media və oyun asılılığı ilə bağlı aparılan müxtəlif araşdırmalar da bu istiqamətdə oxşar nəticələr verir. Bundan əlavə, rəqəmsal cihazlardan uzun müddət istifadə uşaqların özünü inkişaf etdirmə bacarıqlarını zəiflədir və uşaqların ani həzz axtarışlarını artıraraq onların doyumsuz olmasına səbəb ola bilər. Ona görə də valideynlərin bu vəziyyəti nəzərə alması, övladlarının ekran vaxtını izləməsi və məhdudlaşdırması, övladlarını fiziki fəaliyyətə və üz-üzə sosial ünsiyyətə yönəltməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir” deyə vurğulayır.
Telegram kanalımız
