Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan sanki köhnəlmiş bir valkimi, dayanmadan sülh sazişinin imzalanmasının vacibliyindəndanışır, halbuki Azərbaycanın irəli sürdüyü əsas şərtləri yaxşıbilir: ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvi və Ermənistan Konstitusiyasınındəyişdirilməsi.
Bu tələblər Bakının mövqeyində yeni deyil - Paşinyan hələ özünü"sülhməramlı" kimi təqdim etməyə başlayanda bu şərtlər açıq vəbirmənalı şəkildə səsləndirilmişdi. O, bu şərtlərdən xəbərdardır,eyni zamanda, Ermənistanın təbliğat maşını da bu məsələdən agahdırvə hər gün "sülh" barədə boş şüarlar uydurmaqla məşğuldur.
Maraq doğuran sual budur: Paşinyanı bu qədər narahat edən nəoldu?
Niyə məhz indi o, qışqıra-qışqıra və saxta inadkarlıqla təcilimüqavilə imzalanmasını tələb edir? Cavab sadədir - bu, səmimişəkildə danışıqlar prosesini başa çatdırmaq istəyindən deyil, ilknövbədə ABŞ prezidentinin administrasiyasına xoş gəlməküçündür.
Məhz bu səbəbdən Fransa prezidenti Emmanuel Mamkron məhz indiköhnə sovet şüarını - "Dünyaya sülh!" - yada salıb və CənubiQafqazda sabitlikdən danışmağa başlayıb.
Paşinyan isə özünəxas siyasi demoqoq üslubunda bu geosiyasinarrativə daxil olmağa və özünü sülhməramlı kimi göstərməyəçalışır.
Lakin onun "sülh göyərçini" obrazı saxta görünür, çünkiErmənistan pərdəarxasında sabitliyin təmin edilməsi üçün realaddımlardan yayınmaqda davam edir. Bakının tələbləri taməsaslıdır.
Ermənistan Konstitusiyası hələ də gecikmiş partlayıcı maddə kimitəhlükə saçır. Bu sənəddə Qarabağa dair ərazi iddialarınıdəstəkləyən müddəalar yer alır.
Müddəalar dəyişməyincə, revanş və yeni müharibə təhlükəsibölgənin başı üzərində "Damokl qılıncı" kimi asılı qalacaq. Bu,sadəcə formal məsələ deyil, real təhlükədir və heç bir sağlamdüşüncəli tərəf bunu gözardı edə bilməz. İroniya ondadır ki, həttaerməni ekspertlər də bu faktı etiraf edirlər.
Onlar açıq şəkildə bildirirlər ki, revanşistlər hakimiyyətəgəlsə və ya uyğun şərait yaransa, Konstitusiyadakı bu müddəalarınolmaması belə Ermənistanı yeni təcavüzə başlamaqdan saxlamayacaq.İrəvanda radikal siyasətçilər hərbi avantüra barədə açıq şəkildəxəyal qurur, revanş planlarını gizlətmirlər.
Buna görə də Konstitusiyanın dəyişdirilməsi tələbi Bakınınkaprizi deyil, təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün realtədbirdir.
Bu addım Ermənistanın ərazi iddialarına birdəfəlik sonqoymalıdır. Azərbaycan anlayır ki, Konstitusiyanın dəyişdirilməsiErmənistanda referendum tələb edir - bu isə nəhayət ermənicəmiyyətini reallığa baxmağa məcbur edəcək demokratikprosedurdur.
Ya onlar Qarabağa dair iddialarını qoruyub saxlayacaqlar, ya dasülhü seçəcəklər. Maraqlıdır ki, Paşinyan 2021-ci ildə hakimiyyətəməhz revanşist planlardan imtina zərurəti şüarları ilə gəlmişdi,lakin indi bu mövzudan hər vəchlə yayınmağa çalışır. Onunziddiyyətli mesajları yalnız onu göstərir ki, o, real sülhprosesinə hazır deyil.
Hazırda Paşinyan tələsik və yarımçıq hazırladığı "sülhtəşəbbüsünü" bölgədə sabitliyə gedən yeganə yol kimi təqdim etməyəçalışır.
Amma onun çılğın çağırışları əslində diplomatların səylərinizərbə altına qoyur və yeni spekulyasiyalara yol açır. Azərbaycansülh danışıqlarını yalnız şüarlarla dolu siyasi şouya çevirməyəimkan verməyəcək.
Sülh yalnız möhkəm hüquqi baza üzərində mümkündür - Ermənistanınərazi iddialarından imtinası və bunun Konstitusiyada təsbitedilməsi ilə. Paşinyanın taktikası sadəcə Qərbin rəğbətini qazanmaqüçün aciz bir cəhddir. Lakin əsas şərtlər yerinə yetirilmədən onunaçıqlamaları siyasi boşluqda əks-səda doğuran mənasız söz yığınıolaraq qalır. Azərbaycan özünü boş vədlərlə aldatmağa imkanverməyəcək.
Sülh yalnız zəmanətlərə əsaslanmalıdır, boş vədlərə yox.
Paşinyan sülh müqaviləsinin təcili imzalanması ideyasını təkidləirəli sürməyə davam edir, guya bununla dünyaya sülh və sabitliyəcan atdığını nümayiş etdirir. Lakin bu nümayişkaranə pasifizminarxasında daha təhlükəli bir niyyət gizlənir - geosiyasi arenadariyakar oyun, Qərbin rəğbətini qazanmaq cəhdi və regionda realsabitliyin qurban verilməsi.
Problemin kökü isə ondadır ki, Paşinyan gözəl anlayır ki,Ermənistan Konstitusiyasında yer alan və erməni ərazi iddialarınıhüquqi cəhətdən möhkəmləndirən müddəalar dəyişmədikcə sülhdanışıqları mənasızdır. Bu sənəd özlüyündə bir növ "müharibə çeki",Cənubi Qafqazda vəziyyəti yenidən gərginləşdirməyə imkan verənalətdir.
Ermənistan Konstitusiyasında saxlanılan "Artsaxın beynəlxalqtanınmasına dəstək" ifadəsi sadəcə keçmişin qalıqları deyil,gələcək sülhə açıq təhlükədir.
Ermənistanda hansısa siyasi qüvvənin yaranması və vətənpərvərlikhissləri üzərindən oynayaraq bu bəndi yeni avantüralar üçün hüquqiəsas kimi istifadə edəcəyi ehtimalı olduqca realdır. Özlərini açıqşəkildə bu xəyal ilə təqdim edən belə qüvvələr Ermənistanda var vəonlar açıq şəkildə səslərini ucaldırlar.
Radikal erməni qrupları - mitinqlərdə "Qarabağın qaytarılması"barədə şüarlar səsləndirən həmin dairələr çoxdan bəyan ediblər ki,onlar üçün sülh müqaviləsi sadəcə taktiki manevrdir.
Millətçi "Sasna Çrer" hərəkatının lideri Jirayr Sefilyan açıqşəkildə bildirib ki, Qarabağdan imtina "millət üçün utanc" olacaqvə Ermənistan revanşa hazırlaşmalıdır. Bu bəyanatlar kluarlardadeyil, açıq media məkanında səsləndirilir və revanşistlərinfəallığı ilə müşayiət olunur.
Onlar inanırlar ki, Bakı ilə hər hansı kompromis xəyanətdeməkdir. Paşinyan bu təhlükəli ritorikanı kökündən kəsmək əvəzinə,tam əksinə, revanş haqqında xəyallarla yaşayanların gözləntiləriniqızışdırır.
Onun Konstitusiya dəyişmədən sülh müqaviləsi imzalamaqçağırışları həm öz xalqını, həm də beynəlxalq ictimaiyyəti aldatmaqcəhdi kimi görünür. Paşinyan dünyaya gözəl bir mənzərə satmaqistəyir: guya o, bölgədə sabitliyə çağıran bir sülhməramlıdır,halbuki bölgə yalnız Bakının "inadkarlığı" səbəbindən müharibəhəddində dayanıb. Ancaq bu görüntü oyunu artıq təhlükəli xarakteralır.
Xüsusilə narahatlıq doğuran məqam odur ki, bu məkrli strategiyaQərbdə dəstək qazanıb.
ABŞ və Fransa Paşinyanı bölgədə öz geosiyasi maraqlarını həyatakeçirmək üçün rahat tərəfdaş kimi görərək, ona dəstək verməkdənçəkinmirlər. Xüsusilə Paris son aylarda fəallığını artıraraqErmənistanı açıq şəkildə silahlandırır və Cənubi Qafqazda təsirinigücləndirməyə çalışır.
Fransız hərbi təlimatçıları artıq Sünik vilayətində aktivşəkildə təlimlər keçirlər, Paşinyan isə bunu guya təhlükəsizlikzəmanəti kimi təqdim edir. Əslində isə bu, birbaşa təxribatdır vəErmənistanda revanşist əhval-ruhiyyəni daha da qızışdırır.
Paşinyan çoxdan iflasa uğramış ATƏT-in Minsk qrupunu yenidəndirçəltməyə cəhd göstərir. Bu qurum illər boyu heç bir fəaliyyətiilə yadda qalmadı və Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğalaltında saxlamasına şərait yaratmaqdan başqa heç nəyə nail olmadı.Minsk qrupu nə müharibənin qarşısını ala bildi, nə də real həlltəklif etdi və artıq çoxdan lazımsız alətə çevrilib.
Minsk qrupunu yenidən gündəmə gətirməklə Paşinyan bir məqsədgüdür: sülh deyil, danışıqlar prosesini uzatmaq və vaxt qazanmaq.Ancaq bu vaxt oyun artıq çox təhlükəli həddə çatıb.
Son iki il ərzində Ermənistan hərbi xərclərini 46% artırıb vəFransadan ağır silah partiyaları alıb. Bununla yanaşı, 2024-cü ilinmart ayında Sünik vilayətində genişmiqyaslı hərbi təlimlərkeçirilib, burada erməni hərbçiləri hücum manevrlərini məşqediblər. Reallıq budur ki, Paşinyan sülh istəmir.
O, sadəcə vaxt qazanmağa çalışır. Onun taktikası Ermənistanınguya diplomatik fəallıq nümayiş etdirdiyi görüntüsü yaratmaq vəəlverişli məqamda yenidən ərazi iddiaları kartını oynamaqdır. Buköhnə taktikadır - sülh barədə qışqırıb, arxa planda eskalasiyaüçün hazırlıqlar aparmaq.
Minsk qrupunun ləğvi və Ermənistan Konstitusiyasınındəyişdirilməsi olmadan heç bir razılaşma real dəyər daşıya bilməz.Paşinyan hamını qapının açıq olduğunu inandırmağa çalışır, halbukiqapı çoxdan bağlanıb və açar Bakının əlindədir. Reallıq budur ki,yeni siyasi reallıqlar qəbul edilmədən və Ermənistan əraziiddialarından imtina etmədən bu proses heç bir nəticəverməyəcək.
Bu isə təkcə siyasi səhv deyil - bu, bölgənin gələcəyinə qarşıcinayətdir. Paşinyanın siyasəti sadəcə siyasi korluğun təzahürüdeyil, həm də Cənubi Qafqazın sabitliyini təhlükəyə atan təhlükəlibir oyundur.
"Hər nə bahasına olursa-olsun sülh" şüarları, əslində, yenimünaqişə mexanizmini işə salmaq cəhdinin arxasında gizlədilən acizbir pərdədən başqa bir şey deyil.
Paşinyanın əsas yalanı onun dünyaya guya irəliləyiş varmış kimiillüziya təqdim etmək cəhdindədir, halbuki əslində o, yenieskalasiya üçün ideal şərait yaradır. Onun ErmənistanKonstitusiyasını dəyişdirməkdən imtinası İrəvanda əlverişli məqamgözlənildiyini və münaqişənin yenidən alovlandırılmasına ümidbəsləndiyini təsdiqləyir.
Belə ikiüzlü taktika yalnız Ermənistan və Azərbaycan üçün deyil,bütövlükdə regional təhlükəsizlik sistemi üçün ciddi təhdiddir.Paşinyanın özünü "sülhməramlı" kimi təqdim etmək cəhdi Qərbinsiyasi səhnəsində alqış qazanmaq üçün deyil, eyni zamanda realtəhlükələrdən diqqəti yayındırmaq üçün planlanmış addımdır.
Əslində, İrəvanın təxribatçı siyasətinin davam etməsi bölgədəgərginliyin artmasını qaçılmaz edəcək.
Paşinyanın ATƏT-in Minsk qrupunu yenidən canlandırmaq cəhdi dəErmənistanın sülh sazişi bağlamağa deyil, prosesi uzadıb vaxtqazanmağa çalışdığını açıq şəkildə göstərir.
Minsk qrupu artıq köhnəlmiş və özünü tamamilə tükətmiş birmexanizmdir. Bu qurum illərlə Ermənistanın işğal siyasətinə vədanışıqlar prosesinin məqsədli şəkildə pozulmasına pərdə çəkməküçün istifadə edilib.
Paşinyanın bu ölü strukturu siyasi arxivdən yenidən çıxarmaqcəhdi yalnız vaxt uzatmaq və Azərbaycanla münasibətlərinnormallaşması istiqamətində atılmalı olan qaçılmaz addımları təxirəsalmaq məqsədi güdür.
Eyni zamanda, Ermənistanın Fransadan aldığı silah partiyaları davəziyyəti açıq şəkildə göstərir. İrəvan yalnız sülhə hazırolmamaqla kifayətlənmir, eyni zamanda revanşa aktiv şəkildəhazırlaşır. Ermənistan aqressiv siyasətinin hüquqi bazasını aradanqaldırmaq üçün heç bir addım atmır.
Paşinyan bu mövzudan bilərəkdən yayınır, çünki 44 günlükmüharibədəki məğlubiyyətin əvəzini çıxmağa ümid edən radikalqüvvələrin dəstəyini itirməkdən ehtiyatlanır. Lakin bu strategiyatəkcə səhv deyil - bu, ölümcül təhlükədir. Ermənistan bu çirkinoyunu davam etdirsə, onu fəlakətli nəticələr gözləyir.
Bölgədə sülh yalnız real zəmanətlər əsasında mümkündür -Ermənistanın ərazi iddialarından hüquqi cəhətdən imtina etməsi,Minsk qrupunun ləğvi və təhlükəsizlik mexanizmlərinin şəffafşəkildə qurulması ilə.
Hazırda söhbət təkcə ikitərəfli münasibətlərin gələcəyindəndeyil, bütövlükdə Qafqazın gələcək istiqamətindən gedir. Paşinyanyalan və manipulyasiya yolunu seçərək təkcə beynəlxalqictimaiyyətin etimadını itirmək riski daşımır, həm də özü üçün vəErmənistan üçün fəlakətli nəticələr doğura biləcək yeni münaqişəyətəkan verir.
Paşinyanın artıq açıq-aşkar dərk etməli olduğu həqiqət budur:sülh yalan və illüziyalar üzərində qurula bilməz. Bakının irəlisürdüyü konkret şərtlər - Konstitusiyanın yenidən nəzərdənkeçirilməsi və ərazi iddialarından imtina edilmədən - Paşinyanınbütün "sülh təşəbbüsləri" yalnız boş söz yığınından ibarətolacaq.
Paşinyan qaçılmaz olanı gizlətməyə çalışır, lakin sözlər dövrüartıq bitib - indi hərəkət vaxtıdır.
Əgər Paşinyan hiyləgər oyununu davam etdirsə, tarix bir dahasübut edəcək ki, saxta sülhməramlılar həmişə öz avantüralarınınkülündə məhv olurlar.
