Vaşinqton aprelin 9-da Çindən idxal olunan bütün mallara əlavə 84 faizlik tarif tətbiq edib. ABŞ üçün bu, artıq ilin əvvəlindən “Çin tarifləri”nin artırılmasının üçüncü mərhələsidir: ümumilikdə, onlar 104 faiz artıb.
Hafta.az-ın yazdığına görə, Pekin aprelin 10-dan etibarən Birləşmiş Ştatlardan idxal olunan bütün mallara 84 faiz əlavə tariflər tətbiq etməklə cavab verdi. Bu, Çinin Amerika şirkətlərinin sanksiya siyahısının növbəti genişləndirilməsi şəklində əlavə edilmədi. ABŞ-ın 6 şirkətinə “etibarsız” status verilib: onlar artıq Çinlə sərmayə yatıra və ticarət edə bilməyəcəklər. Çinin ixraca nəzarət cədvəlinə 12 Amerika şirkəti əlavə edilib. Təbii ki, Çin tərəfindən Ümumdünya Ticarət Təşkilatında ABŞ-ın hərəkətlərinə etiraz edən daha bir iddia qaldırılıb.
Döyüşün sonunda Donald Tramp Çindən idxala əlavə rüsumların dərhal 125 faizə qaldırılması barədə hədə səsləndirdi. Amma bu, vəziyyəti heç bir şəkildə dəyişmir: Amerika-Çin ticarəti dərin komaya düşür. Beynəlxalq Biznes və İqtisadiyyat Universitetinin Çin ÜTT Araşdırmaları İnstitutunun dekanı Tu Xinquan deyib: "Sonuncunun ticarətə ciddi təsiri olmayacaq, çünki 70 faizi keçən rüsumlar artıq qadağanedicidir. Çin-ABŞ ticarəti kəskin şəkildə azalacaq - sıfıra yaxınlaşacaq".
Qeyd etmək vacibdir ki, Pekin ilk dəfə olaraq bütün Amerika idxalına əlavə rüsumlar tətbiq edib. Əvvəllər Çin yalnız ABŞ-ın bəzi mallarına tarifləri artırmaqla cavab verib. Çinin taktika dəyişikliyi onun Tramp administrasiyası ilə bağlı artan yorğunluğunu və məyusluğunu əks etdirir.
Eyni zamanda Pekin vurğulayır ki, amerikalılara görünməmiş “cavab” məcburi tədbirdir. Çin Xalq Respublikası Dövlət Şurasının İnformasiya İdarəsi tərəfindən aprelin 9-da dərc edilmiş ABŞ-Çin ticarət münaqişəsinə dair Ağ Kitabda elə ilk səhifədə vurğulanırdı: “Proteksionizm və birtərəflilik ABŞ-da baş qaldırıb... ABŞ Çini cilovlamaq və sıxışdırmaq kursunu davam etdirir. Çin tərəfi milli maraqları qorumaq üçün sərt tədbirlər görməyə məcburdur”.
Belə əminlik var ki, Vaşinqtonun Çinə qarşı başladığı ticarət müharibəsi ilk növbədə amerikalıların özlərinə zərbə vuracaq. Yəni Vaşinqtonun hazırkı siyasəti “özünü ayağından güllələyən ABŞ-ın daxili problemlərini həll etməyəcək”. Nüfuzlu iqtisadçıların fikrincə, “əlavə rüsumların yeni yükü 90 faiz amerikalı alıcıların və nəhayət, son istehlakçıların çiyinlərinə düşəcək”. Bu da öz növbəsində ABŞ-da inflyasiya təzyiqinin kəskin artmasına, geyim, məişət elektronikası və digər istehlak mallarının qiymətlərində əhəmiyyətli sıçrayışa səbəb olacaq.
Mütəxəssislər ABŞ-ın ticarət müharibələrində geri çəkilmədiyi təqdirdə nələri itirə biləcəyinə eyham vurublar. Vurğulanır ki, Çinə ixrac ABŞ-da 931 min iş yeri təmin edir. ABŞ-ın ümumi soya ixracının 51,7 faizi, pambıq ixracının 29,7 faizi, inteqral sxemləri ixracının 17,2 faizi, ümumi kömür və tibbi avadanlıq ixracının ixracının 10 faizi, avtomobil ixracının 8,3 faizi Çinin payına düşür. Çin, 2001-2024-cü illər arasında ABŞ-dan idxal 648,4 faiz artaraq, əsrin əvvəlindən bəri Amerika istehsalçıları üçün ən sürətlə böyüyən xarici bazar olaraq qalır.
Vaşinqton yaxın vaxtlarda Çinlə danışıqlar masasına əyləşməsə, bütün bunlar yox olacaq. Amma deyəsən, Vaşinqton razılığa gəlməyə yaxın görünmür. Tramp Çinin faiz artımında əks-tədbirlərini şəxsi təhqir və “qaydalarla oynamamaq” kimi qəbul edib. Ağ Evin hazırkı başçısının qaydaları isə belədir: xarici tərəfdaşlar. Məsələn, Çin, Vyetnam, yaxud Avropa İttifaqı ölkələri və sair "ticarət müqaviləsi bağlamaq üçün can atmalıdırlar və əslində razılaşmalıdırlar.
Pekində isə danışıqlar prosesinin şərtləri tamam başqa cür görünür: dialoq qarşılıqlı hörmət və maraqların nəzərə alınması əsasında aparılmalıdır. Çin tərəfi hələ də məsələnin danışıqlar masası arxasında həll olunacağına ümidləri itirməyib. Bu mənada rəsmi Pekin həqiqətən də yumruğunu masaya çırpmalı olduğu halda, Vaşinqtona qarşı son dərəcə yumşaq ritorikasını davam etdirməsi əlamətdardır. Beləliklə, rəsmi Çinin ritorikasında hələ də “ticarət münaqişəsi” və ya “ticarət müharibəsi” anlayışı yoxdur.
Bir müddət əvvəl Çinin ticarət naziri Vanq Ventao etiraf edib ki, o, amerikalı həmkarına və ABŞ Ticarət Nümayəndəsinə məktub yazaraq bütün məsələləri bərabər məsləhətləşmələr əsasında müzakirə etməyi təklif edib, mümkün qədər tez müvafiq dialoqa başlamağa hazır olduqlarını bildirib. ABŞ tərəfi isə susub...
Hazırkı çıxılmaz vəziyyətdə Pekin başa düşür ki, “tarif oyunları”nın davam etdirilməsi Vaşinqtonun yaratdığı ticarət-iqtisadi problemlərin həlli üçün seçim deyil. Bununla bağlı Çin artıq ABŞ-ın hərəkətlərinə qeyri-tarif cavab tədbirləri portfelini hazırlayıb.
Birincisi, Çin bazarlarını sürətlə itirən Amerika ixracatçılarından istehsalı istehlakçıya – Çinə yaxınlaşdırmaq istənilib. Bu mənada martın 28-də Çin sədri Si Cinpinlə onlarla xarici şirkət rəhbərləri arasında nadir hallarda baş tutan görüş göstəricidir. Çin dövlətinin başçısı vurğulayıb: “Çin xarici investorlar üçün biznes mühitini yaxşılaşdırır, daxili bazarlara çıxış imkanlarını genişləndirir, xarici kapital üçün bərabər hüquqlara zəmanət verir və xarici sahibkarlarla daimi əks əlaqə saxlayır... Biz investisiya mühitini xarici kapital üçün mümkün qədər rahat edir, onun hüquq və maraqlarını qoruyuruq. Çinə sərmayə qoymaq gələcəyə sərmayə qoymaqdır".
İkincisi, Çin ABŞ yönümlü ticarət axınlarını sürətlə digər bazarlara, ilk növbədə daxili bazarlara yönləndirir. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, milli bazar bu həcmdə malları idarə etməyə qadirdir. Çinin ABŞ-a ixracının 41,6 faizi maşın və avadanlıqlar, 12,3 faizi istehlak malları və 6,2 faizi toxuculuq məhsullarından ibarətdir. Çinin mal axınını öz daxili bazarlarına yönləndirmək və bununla da yerli istehsalçıları qorumaq üçün hər cür imkanı var. ABŞ-ın ticarət təcavüzünə əsas cavab rüsumlar deyil, məhz bu olacaq.
Üçüncüsü, Çin ABŞ-ın hərəkətləri səbəbindən qlobal bazarların daha da parçalanmasına hazırlaşarkən, həm də öz yaxın qonşuları ilə əməkdaşlığa diqqət yetirir. Aprelin 9-da Pekində xüsusi olaraq qonşu dövlətlərlə iş üzrə mərkəzi iclasın çağırılması əlamətdardır. İclasda qonşu dövlətlərin “Çinin milli inkişafı, rifahı və təhlükəsizliyində mühüm rol oynadığı” və onlarla əlaqələrin “Çinin xarici siyasətinin prioriteti” olduğu vurğulanıb. İclasa sədrlik edən Si Cinpin ayrı-ayrılıqda qeyd edib ki, Çin üçün qonşu ölkələrlə ortaq tale icması qurmaq vacibdir.
