Prezident Donald Trampın ABŞ-ın Paris İqlim Sazişindən çıxacağını elan etməsindən bir gün sonra çərşənbə axşamı günü BMT bildirib ki, dünyanın kiçilən buzlaqlarını xilas etmək planet üçün "yaşamaq strategiyası"dır.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının agentlikləri planetin istiləşməsi ilə birlikdə sürətlə əriməkdə olan dünyanın 275 min buzlaqının xilas edilməsi üçün səyləri genişləndirməklə bağlı müraciət edib.
UNESCO və onun Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının (WMO) hava, iqlim və su agentliyi bu nəhəng buz kütlələrinin qlobal miqyasda 2 milyarddan çox insanı şirin su ilə təmin edən mühüm rolunu qeyd edib.
"Buzlaqların qorunması ekosistemlərimiz, iqtisadiyyatlarımız və planetimiz, sağlamlığımız üçün vacibdir", - Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının baş katibinin müavini Ko Barret 2025-ci ili Beynəlxalq Buzlaqların Mühafizəsi İli elan edərkən deyib.
O, Cenevrədəki toplantıda bildirib: "İstixana qazlarının emissiyalarının təcili və davamlı şəkildə azaldılması həyati əhəmiyyət kəsb edir".
"Ancaq təəssüf ki, karbon qazı və digər istixana qazlarının səviyyəsi artmaqda davam etdiyi üçün səhv istiqamətə gedirik."
Hazırda dünya buzlaqları təxminən 700 min kvadratkilometr ərazini əhatə edir. Buzlaqlar və buz təbəqələri qlobal iqlimin tənzimlənməsində həlledici rol oynayır və milyardlarla insan üçün vacib olan dünya şirin suyunun təxminən 70%-ni özündə saxlayır.
Mühafizə strategiyası
"Buzlaqları qorumaq ona görə də təkcə ekoloji problem deyil", -deyə Barret bildirib."Bu həm insanlar, həm də planet üçün sağ qalma strategiyasıdır."
Lakin Alp dağlarından Himalay dağlarına qədər hər yerdə bu ehtiyatlar əsasən istixana qazları emissiyalarının yaratdığı texnogen iqlim dəyişikliyinin təsiri altında artan sürətlə əriyir.
Tənqidçilər xəbərdarlıq edirlər ki, dünyanın ikinci ən çox karbon emissiyasına malik ölkəsi olan ABŞ-ın iqlim sazişindən çıxması addımı qalıq yanacaq istifadəsinin azaldılması üzrə qlobal əməkdaşlığa xələl gətirir və Çin və Hindistan kimi digər əsas çirkləndiriciləri öz öhdəliklərini zəiflətməyə təşviq edə bilər.
Xatırladaq ki, 2023-cü ildə buzlaqlar son beş onillikdə ən böyük həcm itkisinə məruz qalıb.
Kanadanın Saskaçevan Universitetinin professoru Con Pomeroy ötən çərşənbə axşamı keçirilən tədbirdə "Dünyadakı əks-faktual sənayelər və rejimlər iqlim dəyişikliyini inkar edə bilər. Lakin onlar gözümüzün qabağında baş verən buzlaqların məhv edilməsində öz günahlarını inkar edə bilməzlər”, -deyə bildirib.
Həqiqətən dramatik vəziyyət
"Buzlaqlar bizim elmə inanıb-inanmadığımızı dərk etmir. Onlar sadəcə istidə əriyir". Pomeroy xəbərdarlıq edib ki, “buzlaqların bərpası onilliklər çəkəcək.
Bunun üçün dəyişiklikləri tez aşkar etmək və quraqlıq və daşqınlar barədə erkən xəbərdarlıq etmək üçün "təcili siyasət dəyişiklikləri" və "genişləndirici ölçmələr" tələb olunur.
Təşkilatın hidrologiya, su və kriosfer şöbəsinin rəhbəri Stefan Uhlenbruk vəziyyəti "həqiqətən dramatik" adlandırıb.
Bununla belə, agentlik xəbərdarlıq edib ki, temperaturun yüksəlməsini məhdudlaşdırmaq cəhdlərindən asılı olmayaraq, 2050-ci ilə qədər buz kütlələrinin bu ərazilərin üçdə birində yox olacağı gözlənilir.
YUNESKO-nun hesablamalarına görə, qalan hissəsi hələ də müəyyən şərtlər altında saxlanıla bilər.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
