Amazon meşələrində yaşayan Piraha tayfası dili, mədəniyyəti və qohumluq əlaqələri ilə dünyada nadir bir icmadır. Mücərrəd məfhumları ehtiva etməyən dilləri, sırf valideyn-övlad bağlarına əsaslanan sadə qohumluq quruluşu, təbiətə uyğun həyat tərzi onları digər cəmiyyətlərdən fərqləndirir.
Sfera.az bu dəfə sizə bir-biri ilə daha çox mızıldanaraq ünsiyyət quran tayfanın sadə və maraqlı həyat tərzi haqqında yazı təqdim edir.
Diqqətlə izləsəniz, hər qəbilənin fərqli mədəniyyəti və həyat tərzi var. Siz də razılaşarsınız ki, bugünkü cəmiyyətdə tayfalar olduqca maraqlı hesab olunur.
Piraha tayfası da onlardan biridir. “Ən xoşbəxt tayfa” kimi də tanınan Piraha tayfasının çox maraqlı həyat tərzi var.
Bu gün icmanın 800 nəfər əhalisi var.
Piraha qəbiləsi Braziliya Amazonlarının dərinliklərində təbiətlə harmoniyada yaşayan və dilçilik dünyasında mühüm tədqiqat mövzusuna çevrilmiş bir icmadır.
Piraha xalqının dili quruluşuna görə dünya dillərindən xeyli fərqli olması ilə diqqət çəkir və bu dildə mücərrəd anlayışlara demək olar ki, yer yoxdur. Ünsiyyət üslubları, mədəni dəyərləri və təbiətlə əlaqələri onları digərlərindən fərqləndirən maraqlı xüsusiyyətlərdir.
Piraha dilinin linqvistik baxımdan son dərəcə qeyri-adi olduğunu qeyd etdik. Bu dildə zaman, rəqəm və rəng kimi mücərrəd anlayışlar demək olar ki, yoxdur.
Pirahalar təbiətlə sıx təmasda olduqları üçün onlara ancaq konkret şeyləri ifadə etmək lazımdır. Dili bənzərsiz edən başqa bir xüsusiyyət onun qrammatik quruluşunun ənənəvi dillərlə müqayisədə son dərəcə sadə olmasıdır.
Bu dildə keçmiş və gələcək anlayışlarının konkret ifadələri yoxdur.
Keçmişi və ya gələcəyi təsvir etmək üçün onlara müəyyən kontekstlər lazımdır. Piraha dilində rəqəmlər üçün yalnız “bir” və “çox” anlayışlarından istifadə olunur. Bu linqvistik xüsusiyyətlər dilin mədəniyyətlə tamamilə iç-içə olduğunu göstərir.
Piraha cəmiyyəti yaşamaq üçün təbiətlə daim təmasda yaşayır. Keçmiş və ya gələcək anlayışlarının olmaması onlara bütün diqqətini “burada və indi”yə yönəltməyə imkan verir. Bu vəziyyət onların mədəniyyətində də öz əksini tapmış və dilin tikinti materiallarına birbaşa təsir etmişdir.
Bundan əlavə, musiqi və rəqs kimi sosial fəaliyyətlər onların ünsiyyət tərzinin vacib hissəsidir. Dillə yanaşı, fit çalma, zümzümə kimi səsli ünsiyyət üsullarından da istifadə edərək özlərini ifadə edirlər.
Piraha tayfasında qohumluq münasibətləri də kifayət qədər adi və sadədir. İnsanlar yaxın əlaqələrini sadəcə olaraq “valideyn/övlad” kimi təsvir edirlər. Bu camaatda əmi, bibi, bibi oğlu və s. kimi mürəkkəb qohumluq terminləri yoxdur. Qohumluq münasibətləri yalnız valideyn və uşaq arasındakı birbaşa əlaqə ilə məhdudlaşır. Bundan başqa fərdlər arasında qardaş, bacı kimi terminlər yoxdur.
Bir sözlə, Piraha cəmiyyəti qohumluq əlaqələrini sadə şəkildə müəyyənləşdirir və mücərrəd, geniş ailə münasibətlərinə deyil, yalnız konkret qan bağlarına dəyər verir.
Xanım
