Yanvarın 14-də Vaşinqtonda ABŞ Dövlət Departamentində ABŞ və Ermənistan arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında xartiya imzalanıb.
Hurriyyet.az sənədin tam mətnini təqdim edir:
ABŞ ilə Ermənistan arasında Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Xartiya
Preambula
Amerika Birləşmiş Ştatları və Ermənistan respublikası
Dostluq münasibətlərinin və strateji tərəfdaşlığın əhəmiyyətini təsdiqləyir. Onlar iki ölkənin mənafeyi naminə tərəfdaşlığı dərinləşdirməyə və geniş qarşılıqlı prioritetlər çərçivəsində əməkdaşlığı genişləndirməyə çalışır. İki demokratik ölkə bu əməkdaşlığın ümumi dəyərlərə və ümumi maraqlara əsaslandığını vurğulayır. Bunlara demokratiya və iqtisadi azadlığın təşviqi, suverenliyin və ərazi bütövlüyünün qorunması, qanunun aliliyinin və insan hüquqlarına, eləcə də əsas azadlıqlarına hörmətin gücləndirilməsi, innovasiya və texnoloji tərəqqinin dəstəklənməsi, enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi daxildir.
Diplomatik, iqtisadi, enerji, yüksək texnologiyalar, təhsil, elm, mədəniyyət, hüquq, müdafiə və təhlükəsizlik sahələrində əlaqələri gücləndirmək üçün qarşılıqlı istəklərini vurğulayır.
I Bölmə. Əməkdaşlıq prinsipləri
Bu Xartiya hər iki tərəf üçün ümumi olan fundamental prinsiplərə və inanclara əsaslanır. Bir-birinin suverenliyini, müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü dəstəkləmək ikitərəfli münasibətlərin əsasını təşkil edir. Tərəflərin dostluğu demokratik dəyərlərə ortaq bir bağlılıqdan, demokratiyanın siyasi legitimliyin və bu səbəbdən sabitliyin əsas təməli olduğuna inamdan qaynaqlanır. Demokratik tərəfdaşlar arasında əməkdaşlıq sülhün və sabitliyin möhkəmlənməsinə töhfə verəcək.
Öz suverenliyini, ərazi bütövlüyünü və beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin toxunulmazlığını müdafiə etməyə qadir olan güclü, müstəqil, suveren və demokratik Ermənistan uzunmüddətli regional təhlükəsizlik və rifahın təməl daşıdır.
Ermənistanda aparılan demokratik və iqtisadi islahatlar onun zəhmətkeş vətəndaşlarının yaradıcı potensialını tam üzə çıxara, bununla da regionda və onun hüdudlarından kənarda tərəqqiyə töhfə verə bilər.
ABŞ Ermənistanın Avro-Atlantik birliyin digər ölkələri və daha geniş demokratik ictimaiyyətlə siyasi, iqtisadi, təhlükəsizlik və sosial əlaqələrini dərinləşdirmək səylərini alqışlayır.
Birləşmiş Ştatlar Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh prosesini, o cümlədən 1991-ci il Almatı Bəyannaməsinə əsaslanan sərhədlərin delimitasiyası prosesini dəstəkləyir.
Birləşmiş Ştatlar Cənubi Qafqazda ölkələrin suverenliyi və yurisdiksiyası əsasında regional nəqliyyat kommunikasiyalarının blokdan çıxarılmasını dəstəkləyir.
Sərhədlərdən malların və insanların daşınmasının qonşular arasında qarşılıqlı asılılıq və qarşılıqlı faydalı münasibətlər yaratdığını nəzərə alsaq, Birləşmiş Ştatlar həmçinin Ermənistanla qonşuları arasında münasibətlərin normallaşmasına təşviq etməyə davam etmək niyyətindədir.
II bölmə. İqtisadi, ticarət, nəqliyyat və enerji əməkdaşlığı
Ermənistan və ABŞ iş yerlərinin yaradılması və iqtisadi artımı təşviq etmək, iqtisadi/bazar islahatlarını və liberallaşmanı inkişaf etdirmək, nəqliyyat əlaqələrini stimullaşdırmaq, ikitərəfli biznes mühitini yaxşılaşdırmaq, mal və xidmətlər üçün bazara çıxışı təmin etmək məqsədilə əməkdaşlığı genişləndirmək niyyətindədir. Tərəflər davamlı təchizat zəncirlərini, ədalətli inkişafı, azadlığı və rifahı təşviq etmək üçün ədalətli, işçi yönümlü və davamlı ticarətin vacib olduğunu qəbul edir. ABŞ Ermənistanın qlobal iqtisadiyyata inteqrasiya səylərini dəstəkləyir.
İqtisadi artım və inkişafda ticarətin və investisiyaların artırılmasının vacibliyini dərk edərək, Ermənistan və ABŞ ikitərəfli ticarət və investisiyaların artırılması üçün strateji imkanları araşdırmaq niyyətindədir.
Həyata davamlı, dayanıqlı, təhlükəsiz, bazar yönümlü enerji sektorunun əhəmiyyətini nəzərə alaraq, Ermənistan və ABŞ Ermənistanın enerji istehsalı və təchizatını diversifikasiya etmək və artırmaq imkanlarını araşdırmaq niyyətindədir.
Buraya ən yüksək nüvə təhlükəsizliyi və silahların yayılmaması standartlarına uyğun mülki nüvə enerjisi proqramının hazırlanması, enerji təhlükəsizliyi və səmərəliliyinin təmin edilməsi istiqamətində səylər, o cümlədən Ermənistanın enerji balansında bərpa olunan enerji mənbələrinin payının əhəmiyyətli dərəcədə artırılması və Ermənistanın regional və Avropa bazarları ilə əlaqəsinə yönəlmiş tədbirlər daxildir.
Ermənistan və ABŞ ikili təyinatlı ixrac nəzarətinə riayət olunmasını gücləndirmək, siyasət çərçivələrini əlaqələndirmək və məlumat mübadiləsini gücləndirmək üçün işçi qrup yaratmaq niyyətindədir.
Ermənistan və ABŞ həmçinin Ermənistanda fəaliyyət göstərən etibarlı şirkətlərin ABŞ Ticarət Departamentinin nəzarət edilən ixrac texnologiyalarına çıxışını genişləndirmək üçün birgə dialoqa başlamaq niyyətindədir.
Ərzaq təhlükəsizliyinin həllində və iqtisadi artımın stimullaşdırılmasında ticarətin diversifikasiyasının vacibliyini dərk edərək, Ermənistan və ABŞ kənd təsərrüfatı mallarının ticarəti üçün şəraitin gücləndirilməsinə kömək edəcək sahələrdə əməkdaşlıq imkanlarını araşdırmaq niyyətindədir.
Ermənistanın dənizə çıxışı olmayan statusunu və qlobal ticarət bazarlarına məhdud çıxışın yaratdığı çoxşaxəli çağırışları nəzərə alaraq, Ermənistan və ABŞ İrəvanı daha geniş regional nəqliyyat şəbəkələrinə və təşəbbüslərə, xüsusən də Ermənistanın “Dünyanın kəsişməsi” (“Sülh kəsişməsi”) layihəsinə güclü siyasi dəstək vasitəsilə inteqrasiya etməyə yönəlmiş əməkdaşlığı dərinləşdirmək niyyətindədir.
III bölmə. Müdafiə və Təhlükəsizlik
Birləşmiş Ştatlar müstəqil, suveren və demokratik Ermənistanı dəstəkləyir. Cənubi Qafqazda sülh Ermənistanda və regionda davamlı iqtisadi artımın və demokratik inkişafın açarıdır. Ermənistan və ABŞ arasında müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq hər iki ölkə və region üçün faydalıdır.
Qlobal sülh və sabitliyə qarşı davam edən təhdidləri nəzərə alaraq, Ermənistan və ABŞ müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq proqramlarının əhatə dairəsini, o cümlədən qarşıdan gələn il ərzində ikitərəfli müdafiə məsləhətləşmələrinə təşəbbüs göstərmək və peşəkar hərbi təlim vasitəsilə Ermənistanın silahlı qüvvələrinə dəstək vermək niyyətindədir.
ABŞ Ermənistanın Əfqanıstan, İraq, Kosova, Livan və Malidə sülhyaratma səylərinə verdiyi mühüm töhfələri yüksək qiymətləndirir. Ermənistanın Avro-Atlantik strukturlara inteqrasiyasının dərinləşdirilməsi ikitərəfli prioritetdir və tərəflər təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı genişləndirməyi və Ermənistanın qarşılıqlı fəaliyyət qabiliyyətini artırmağa və müdafiəsini gücləndirməyə yönəlmiş islahatlar proqramlarını planlaşdırır.
Kütləvi qırğın silahlarının yayılmasının təhlükələrini nəzərə alaraq, Ermənistan və ABŞ kütləvi qırğın silahlarının və təhlükəli texnologiyaların yayılmasına qarşı beynəlxalq yayılmamaq standartlarına riayət etməklə, ixraca nəzarətin effektiv tətbiqi və gücləndirilmiş mühafizə tədbirlərini araşdırmağı planlaşdırır. Bu məqsədlə ABŞ Ermənistan Sərhəd Qoşunlarının və Dövlət Gəlirləri Komitəsinin potensialının inkişafına yardım etmək niyyətindədir.
Hökumətə, biznesə və cəmiyyətə zərər vuran kiber rəqiblərin davam edən təhlükəsini nəzərə alaraq, Ermənistan və ABŞ innovativ, təhlükəsiz və insan hüquqlarına hörmətlə yanaşan rəqəmsal gələcəyə doğru işləməyə sadiqdir. Ermənistan və ABŞ mövcud və ya yaranan kibertəhlükələrlə bağlı müntəzəm məsləhətləşmələrin təşkilini davam etdirməyi planlaşdırır.
Birləşmiş Ştatlar Ermənistanın Daxili İşlər Nazirliyi və hüquq-mühafizə orqanlarında islahatlar və modernləşdirmə səylərini dəstəkləməklə, hüquqlara hörmət edən strukturları təşviq etməyə davam etmək niyyətindədir.
Bu cür dəstəyin ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsi, sui-istifadə hallarına görə təqsirləndirilən şəxslərin araşdırılması və təqib edilməsi, transmilli cinayət və korrupsiya ilə mübarizə üçün polis hazırlığı və digər tədbirləri əhatə edəcəyi gözlənilir.
IV bölmə: Demokratiyanın, ədalətin və inklüzivliyin gücləndirilməsi
Hazırda Ermənistanın əhəmiyyətli nailiyyətlərini nəzərə alaraq, iki ölkə qərəzsiz, müstəqil məhkəmə sisteminin, söz azadlığının, o cümlədən KİV-in, yaxşı idarəetmə və hesabatlılığın, dövlət idarəçiliyi islahatlarının, ədalətli və şəffaf seçki rəqabətinin, azad və fəal vətəndaş cəmiyyətinin, insan hüquqlarına və əsas azadlıqlara hörmətin, eləcə də Ermənistanda korrupsiyaya qarşı mübarizə səylərinin daha da möhkəmləndirilməsi yolu ilə qanunun aliliyinin təşviqi üzrə birgə işlərə sadiqdir.
Ermənistan və ABŞ müstəqil media, söz azadlığı və qərəzsiz məlumat əldə etmək imkanlarını gücləndirmək üçün əməkdaşlıq etməyi planlaşdırır.
Ermənistan və ABŞ məhkəmələrin qərəzsizliyi və müstəqilliyi, ictimai etimad və şəffaflıq, eləcə də mübahisələrin alternativ həlli mexanizmlərinin inkişafı ilə bağlı işlər də daxil olmaqla, Ermənistanın qanunun aliliyi səylərini və siyasətin formalaşması proseslərini gücləndirmək üçün əməkdaşlıq etməyi planlaşdırır.
Hüquq-mühafizə və məhkəmə orqanları arasında əlaqələr və cinayətlərin qarşısının alınması və cinayət ədalət mühakiməsi üçün institusional bazanın gücləndirilməsi vasitəsilə tərəflər terrorizm, mütəşəkkil cinayətkarlıq, insan və narkotik alveri, çirkli pulların yuyulması və kibercinayətkarlıq kimi ümumi transmilli cinayət təhdidlərinə qarşı mübarizə aparmaq niyyətindədir.
Ermənistan və ABŞ İrəvanın antikorrupsiya təşəbbüsləri, səyləri və siyasətinin inkişafı sahəsində, o cümlədən bütün sektorlarda antikorrupsiya institutlarının və dövlət xidmətlərinin bütövlüyünü gücləndirmək səyləri vasitəsilə əməkdaşlıq etmək niyyətindədir.
Ermənistan və ABŞ İrəvanda insan hüquqlarının müdafiəsi üçün hüquqi və normativ bazanın təkmilləşdirilməsi və insan hüquqlarının müdafiəsi strukturlarının gücləndirilməsi üçün birgə işləməyi planlaşdırır. ABŞ ayrı-seçkiliklə mübarizə üçün qanunvericilik bazasını genişləndirmək səylərində Ermənistanı dəstəkləməyi planlaşdırır.
Ermənistan və ABŞ şəffaflığı və hesabatlılığı artırmaq, dövlət idarəçiliyini təkmilləşdirmək, islahatları səmərəli şəkildə çatdırmaq, vətəndaşların və medianın hökumət məlumatlarına çıxışını genişləndirməklə İrəvanda yaxşı idarəçiliyi təşviq etmək üçün işləməyi planlaşdırır.
Ermənistan və ABŞ Ermənistanda siyasi plüralizmin və şəffaf, ədalətli siyasi rəqabətin artmasının təmin edilməsi üçün birgə işləməyi planlaşdırır. Bundan başqa, rəqabətli seçki mühitinin yaradılması məqsədilə siyasi partiyaların, beyin mərkəzlərinin və qeyri-hökumət təşkilatlarının inkişafını stimullaşdırmaq, onların qanunvericiliyin hazırlanmasında və islahatların həyata keçirilməsində iştirakını dəstəkləməyi hədəfləyir.
Ermənistan və ABŞ Ermənistan vətəndaş cəmiyyətinin dövlət siyasətini hazırlamaq və təhlil etmək, vətəndaş maraqlarını inkişaf etdirmək, qanunvericilik proseslərində iştirak etmək və dövlət vəzifələrində çalışanlara nəzarəti təmin etmək potensialını gücləndirmək üçün birgə işləməyi planlaşdırır.
Ermənistan və ABŞ demokratiya naminə sammitdə götürdükləri öhdəlikləri yerinə yetirmək niyyətindədir.
ABŞ Ermənistanda insan alverinin bütün formalarının qarşısının alınması və onunla mübarizə proqramının həyata keçirilməsində İrəvana yardım etməyi planlaşdırır.
Ermənistanın 2023-cü ilin sentyabrından məcburi köçkün böhranı ilə üzləşdiyini nəzərə alaraq, ABŞ Dağlıq Qarabağdan didərgin düşmüş şəxslərə və qaçqınlara yardım göstərməkdə Ermənistana dəstəyi davam etdirməyi planlaşdırır.
V bölmə/ İnsan münasibətlərinin və mədəni mübadilənin təşviqi
Ermənistan və ABŞ xalqlararası əlaqələri, o cümlədən Amerika erməni icması vasitəsilə inkişaf etdirmək və demokratiya, demokratik dəyərlər, qanunun aliliyi və qanunun aliliyini inkişaf etdirən mədəniyyət, incəsənət, təhsil, elm və peşəkar mübadilə proqramlarını genişləndirmək istəyir.
Ermənistan və ABŞ xalqları arasında artan əlaqələrin əhəmiyyətini nəzərə alaraq, tərəflər “Fulbrayt” proqramı, Gələcək liderlərin mübadilə proqramı (FLEX), bakalavr tələbə mübadiləsi (UGRAD), Hüquq təhsili və təcrübəsi (LEAP), Beynəlxalq liderlik proqramı (IVLP), İngilis dilinin tədrisi və öyrənilməsi proqramı və s. kimi təşəbbüslər vasitəsilə gələcək mədəni və sosial mübadilələri və fəaliyyətləri təşviq etməyi planlaşdırır.
Hər iki ölkənin gələcəyi üçün innovasiya və mobilliyə ehtiyac olduğunu vurğulayan Ermənistan və ABŞ ali təhsil, biznes və tədqiqat sahələrində əməkdaşlığın artırılmasını stimullaşdırmağı planlaşdırır.
Mədəni, təhsil, biznes və elmi fəaliyyətlə məşğul olan ixtisaslı şəxslərə girişi təmin etmək üçün, ABŞ qanunlarına və prosedurlarına uyğun olaraq, ABŞ viza müraciəti prosesini sadələşdirməyi planlaşdırır.
Ermənistan və ABŞ Ermənistanın akademik şəhərinin potensialını təhsil və tədqiqatda ortaq məqsədləri irəli sürən akademik əməkdaşlıq və innovasiya mərkəzi kimi qiymətləndirir.
Ermənistan və ABŞ Ermənistanda mədəni irsin qorunmasına yönəlmiş birgə təşəbbüsləri dəstəkləmək niyyətindədir.
axar.az
