İlqar İlyasov,
YAP Laçın rayon təşkilatının sədri
Azərbaycanın əsas hissəsi ilə onun ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat bağlantısının mövcudluğu, yalnız regionun inkişafı üçün deyil, həm də Azərbaycanın suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu əlaqənin inkişafı həm Naxçıvanın, həm də Azərbaycanın digər bölgələrinin iqtisadiyyatına və geosiyasi mövqeyinə müsbət təsir göstərə bilər. Ərazi baxımından kiçik olsa da, coğrafi və strateji mövqeyi onu Azərbaycanın milli maraqlarını təmin edilməsi baxımından mühüm bir nöqtə halına gətirir. Lakin Naxçıvanın ölkənin əsas hissə ilə birbaşa nəqliyyat bağlantısının olmaması, zaman-zaman regionun iqtisadi və sosial inkişafını məhdudlaşdırmış, nəqliyyat, ticarət və turizm sahələrində bir sıra çətinliklərə səbəb olmuşdur. Hazırda, Naxçıvanın Azərbaycanın əsas hissəsi ilə birbaşa nəqliyyat əlaqəsinin olmaması faktı, həm də münaqişəli bölgələrə yaxın yerləşməsi Muxtar Respublika üçün əlavə problemlər yaradır. Xüsusilə 1990-cı illərin əvvəllərində Sovet İttifaqının dağılması və Qarabağ münaqişəsinin başlanması ilə əlaqədar olaraq, Naxçıvan ilə Azərbaycan əsas hissəsi arasındakı nəqliyyat əlaqələri praktik olaraq kəsildi. Ermənistanın Azərbaycanın Naxçıvan ilə əlaqə quran əsas nəqliyyat marşrutlarını bağlaması, bu problemi daha da dərinləşdirdi. Blokada vəziyyəti, Naxçıvanın iqtisadi inkişafına mənfi təsir göstərdi, eyni zamanda ölkənin digər regionları ilə quru əlaqəsinin kəsilməsi regionda daha geniş strateji problemlərin yaranmasına səbəb oldu. Bundan əlavə, Naxçıvanın coğrafi mövqeyi, onun yalnız bir neçə istiqamətdə nəqliyyat əlaqələri qurmasına imkan verir, bu da əlaqələrin daha da məhdudlaşmasına yol açır. Bu səbəbdən Naxçıvanın iqtisadiyyatının inkişafı və sosial rifahı üçün Azərbaycanın əsas hissəsi ilə birbaşa nəqliyyat bağlantısının bərpası mühüm əhəmiyyət daşıyır. Naxçıvan ilə Azərbaycan əsas hissəsi arasında nəqliyyat əlaqələrinin bərpası, bir neçə əsas səbəbdən vacibdir: Birbaşa nəqliyyat əlaqəsi yaradılması Naxçıvanın iqtisadiyyatının inkişafı üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu, yalnız Naxçıvanın ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə deyil, həm də kənd təsərrüfatı, sənaye və xidmət sahələrindəki potensialın reallaşmasına imkan yaradacaq. Naxçıvanın iqtisadiyyatı, nəqliyyat əlaqələri olmadan az inkişaf edib, bununla yanaşı, bu vəziyyət regionun gələcəkdəki sosial rifahını məhdudlaşdırır. Azərbaycan üçün Naxçıvanın ərazi bütövlüyünü qorumaq, həmçinin regionda geosiyasi və hərbi təhlükəsizliyi təmin etmək önəmlidir. Birbaşa nəqliyyat əlaqələri, həmçinin Azərbaycanın və Naxçıvanın təhlükəsizlik baxımından daha dayanıqlı olmasına şərait yaradacaq.
Naxçıvanın Naxçıvanla əlaqəsini bərpa etmək, Azərbaycanın bu regiondakı gücünü artıracaq və düşmənlərin təxribatlarına qarşı dayanıqlılığını artıracaq. Naxçıvanın Azərbaycanla birbaşa nəqliyyat əlaqəsinin mövcudluğu, regiondakı ölkələr arasında ticarət və diplomatik əlaqələrin inkişafına da müsbət təsir edəcək. Məsələn, Naxçıvan vasitəsilə Türkiyə və İranla daha sıx əlaqələr qurulması, iqtisadi və siyasi müstəvidə daha geniş əməkdaşlığın yaranmasına zəmin yaradacaq. Beləliklə, Naxçıvan yalnız Azərbaycan üçün deyil, regionun sabitliyi və inkişafı baxımından da əhəmiyyətli bir rol oynayacaq. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənablarının Yanvarın 28-də nəqliyyat məsələlərinə həsr olunmuş müşavirədə dediyi kimi: “Azərbaycandan Azərbaycana maneəsiz keçid olmalıdır”. Naxçıvan ilə Azərbaycan əsas hissəsi arasında nəqliyyat bağlantısının bərpası üçün bir neçə alternativ marşrut təklif edilə bilər. Ən başlıca alternativlərdən biri, Zəngəzur dəhlizinin yaradılmasıdır. Bu dəhliz, Naxçıvan ilə Azərbaycan arasında birbaşa yol bağlantısı təmin etməklə yanaşı, həm də Türkiyə və İranla əlaqələrin genişlənməsinə şərait yaradacaq. Zəngəzur dəhlizinin açılması həm Naxçıvanın iqtisadi inkişafını sürətləndirə, həm də Azərbaycanın digər bölgələri ilə əlaqələrini daha da gücləndirə bilər. Bundan başqa, Naxçıvanın ticarət və nəqliyyat əlaqələrini inkişaf etdirmək üçün hava yolu və dəmir yolu xətləri üzərində yeni layihələrin həyata keçirilməsi də vacibdir. Bu, yalnız regional ticarət üçün deyil, həm də turistlərin asanlıqla hərəkət etməsi üçün əlverişli şərait yaradacaq.
